Малов, Сергей Ефимович

Серге́й Ефи́мович Мало́в (1880 чылдың январь 28, Казань — 1957 чылдың сентябрь 6, Ленинград) — орус база совет лингвист, востоковед-тюрколог, ССРЭ-ниң Эртемнер академиязының член-корреспондентизи (1939). Түрк дылдарга специалист. Бурунгу түрк бижиктерни очулдургаш, парлап үндүрген[2].

Сергей Ефимович Малов

Төрүттүнген хүнү: 1880 январьның 28(1880-01-28) азы 4 (16) январьның 1880[1]
Төрүттүнген чери:
Мөчээн хүнү: 1957 сентябрьның 6(1957-09-06) (77 хар), 1957 январьның 9(1957-01-09)[1] (76 хар) азы 1957 январьның 7(1957-01-07)[1] (76 хар)
Мөчээн чери:
Чурт:
Эртем сферазы: тюркология[d]
Ажыл чери:
Альма-матер:
Эртем деңнели: доктор филологических наук[d]
Эртем удуртукчузу: Катанов, Николай Фёдорович
Билдингир өөреникчилери: Тенишев, Эдхям Рахимович
Шаңңалдары:
орден Ленина орден Трудового Красного Знамени

Намдары эдер

Казаньның чүдүлге академиязының мусульман шажынга удур маргыжылга кафедразының эргелекчизи Евфимий Александрович Маловтуң оглу.

Чөөн чүк дылдарын Н. Ф. Катановтуң удуртулгазы-биле өөренип турган. Соонда барып, Петербург университединиң Чөөн чүк дылдарының институдун дооскан. Малов араб, персид база түрк дылдарга мергежилдиг. Эртем ажылын ол чулым түрктериниң дылдарын шинчилеп эгелээн. Институт дооскаш, Россияның Эртемнер академиязының Антропология болгаш этнография музейинге библиотекарьлап ажылдап эгелээн.

Даштыкы херектер яамызының чагыдылгазы-биле Малов Кыдатта чурттап турар түрк чоннарның (уйгурлар, саларлар, сарттар база кыргызтар) дылдарын болгаш ёзу-чаңчылдарын шинчилеп турган.

1917 чылда, Малов Казань университединиң профессору база Нцмизматика чыыжының директору апарган.

1922 чылда Малов Петроград (ооң мурнунда Санкт-Петербург) хоорайга эглип келгеш, Петроград университединиң доцентизи кылдыр соңгуткан. Улаштыр-ла Ленинград университединге, музейлерге, ССРЭ-ниң Эртемнер академиязының чөөн чүк шинчилээр база дылдар шинчилээр эртем-шинчилелдиг университеттеринге ажылдап чораан. Университеттиң профессору кылдыр декан-тюрколог, С. E. Малов узбек, ойрот, бурунгу түрк болгаш оон-даа өске дылдар башкылап чораан. 1929 чылда Малов талас бижикти ажыткан - ол болза бурунгу түрк бижиктиң 3-кү хевири.

Малов ССРЭ-ниң болгаш чоогунда чурттарның дириг болгаш өлүг түрк дылдарының улуг шинчилекчизи кылдыр билдингир. 170 ажыг ажылдарны Кыдат, Моол, Ортаа Азия база Казахстан, Сибирь болгаш Поволжья түрктериниң дылынга, аас-чогаалынга, төөгүзүнге база этнографиязынга хамаарыштырып бижээн.

Малов дыка идепкейлиг эртем ажылын кылып чораан. Хөй санныг энциклопедиялар, сөстүктер база справочниктер үндүрреринге киришкен. Маловту орус түркологияның сүлде демдээ кылдыр хүндүлеп чоруур.

Шаңналдары эдер

  • Ленин ордени
  • Күш-ажылдың Кызыл Тук ордени (10.06.1945)

Ажылдары эдер

  • Отчёт о командировке студента Восточного факультета С Е. Малова // ИРКСА. № 9. 1909, С. 35;
  • Несколько слов о шаманстве у турецкого населения Кузнецкого уезда Томской губернии // Живая старина. Год 18. Вып. 2—3. 1909. С. 38—41;
  • Отчёт о втором путешествии к уйгурам // ИРКСА. Сер. 3. № 3. 1914. С. 86.
  • Сутра золотого блеска. СПб., 1917 (совм. с В. В. Радловым);
  • Заметки по каракалпакскому языку. Турстукуль, 1932;
  • Шаманский камень «яда» у тюрков Западного Китая // Советская этнография. 1947. № 1. С. 151;
  • Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования. — М.-Л., 1951.
  • Енисейская письменность тюрков: Тексты и переводы. М.; Л., 1952;
  • Уйгурский язык. Хамийское наречие: Тексты, пер., слов. Фрунзе, 1956;
  • Язык желтых уйгуров: Слов. и грамматика. Алма-Ата, 1957;
  • Памятники древнетюркской письменности Монголии и Киргизии. М.; Л., 1959;
  • Уйгурские наречия Синьцзяна: Тексты, пер., слов. М., 1961;
  • Заметки о каракалпакском языке. Нукус, 1966;
  • Язык желтых уйгуров: Тексты и пер. М., 1967.

Литература эдер

Шөлүглер эдер

Демдеглелдер эдер

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Сотрудники Российской национальной библиотеки
  2. Большая Российская Энциклопедия Малов С.Е. Archived 2020-11-26 at the Wayback Machine