Сарыг-оол, Степан Агбаан оглу

Степан Агбаанович Сарыг-оол (ноябрь 17-де, 1908 чыл - май 27, 1983 чыл) — прозаик, шүлүкчү, драматург, очулдурукчу, Тываның улустуң чогаалчызы. Тыва АССР-ниң литература болгаш уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы. Тыва АССР-ниң Дээди Совединиң депутады чораан. Тыва чогаалдың үндезилекчилериниң бирээзи.

Степан Агбаан оглу Сарыг-оол
Төрүттүнген хүнү	1908 ноябрьның 17(1908-11-17)
Төрүттүнген чери	Тыва Республика, РСФСР[d]
Мөчээн хүнү	1983 майның 27(1983-05-27) (74 хар)
Мөчээн чери	Кызыл, Тыва Автономнуг Совет Социалистиг Республика, РСФСР[d], ССРЭ
Хамаатызы (албатызы)	ССРЭ
Ажыл-херээ	политик, поэт, чогаалчы
Чогаадыкчы дылы	Тыва дыл
Шаңналдары

Намдары

Степан Сарыг-оол 1908 чылдың ноябрь 17-де Таңды-Тываның Ары-Өвүр Торгалыының Кадыгбай деп черге төрүттүнген. Ол моол бижикти боду өөренген, Кызылдың нам сургуулун, Москваның Чөөн чүк улустарының Коммунистиг университедин дооскан.

1921 чылда Тыва Арат Республика тургустунганда нам, аревэ хорааларынга чарылгалап ажылдап эгелээн. 1930 чылда улусчу эрге-чагыргага удурланган феодалдар болгаш кулактарның үймээнин басчырынга киришкен. 1934 чылда "Аревэ шыны" солуннуң редакторунга томуйлаткан. Дараазында чылдарда ТАР-ның профэвилелдер Төп Комитединиң даргазынга, ном үндүрер черниң редакторунга, "Улуг-Хем" альманахтың харыысалгалыг редакторунга ажылдаан.

Чогаал ажылы

Сарыг-оол чогаалчы базымын 1930 чылдар үезинде эгелээн. Ооң баштайгы шүлүү 1934 чылда "Аревэ шыны" солунга парлаттынган. Оон бээр ол чүс ажыг чогаал ажылдарын бижээн. Ол 1942 чылдан эгелээш бижээни 25 номнарның автору. Тыва дылда өөредилге номнарын, тыва тоолдар чыындыларын чырыкче үндүрген. А.Пушкин, Н.Некрасов, Т.Шевченко,Я.Купала, В.Маяковский болгаш М.Исаковскийниң шүлүктерин, Ч.Айтматовтуң "Джамиля" деп тоожузун, М.Горькийниң "Ава" деп романын, чечен чугааларын тыва дылче очулдурган. «Саны-Мөге», «Алдын-Кыс» деп шүлүглелдери, «Оттуг-Терге», «Ол-ла Маскажык» деп чечен чугаалары, «Белек», «Аңгыр-оолдуң тоожузу» деп тоожулары, «Алдан-Дургун» деп романы тыва чечен чогаалдың алдын курлавырын тургускан.

Ооң чогаалдары орус, хакас, якут, татар, казах, узбек, моол, англи, болгар дээш ниитизи-биле 18 дылдарже очулдуртунган. 1942 чылдан бээр Тыва Арат Республиканың, 1945 чылдан эгелеп ССРЭ-ниң Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү. Күш-ажылдың Кызыл Тук, Улустарның найыралы, "Хүндүлелдиң демдээ" орденнер-биле шаңнаткан. 1967 чылдан эгелеп Тыва АССР-ниң Дээди Хурал Президиумунуң кежигүнү.

Номнары

• тоожу «Белек» (1942)
• чыынды шүлүктер «Чырыткылыг хүн» (1944)
• тоожу «Колхоз "Эртинелиг"» (1956)
• чыынды чугаалар «Мээң байлак черим» (1958),
• чыынды шүлүктер «Коммунизмниң оттары» (1962)
• чыынды чугаалар «Бистиң малывыс» (1963)
• чыынды шүлүктер «Улуг-Хемим» (1967)
• тоожу «Аңгыр-оолдуң тоожузу» (номнары 1-2, 1961-66; орус дылче очулгазы - "Повесть о светлом мальчике", ном 1, 1966)
• чыынды чугаалар «Амыдырал – демисел» (1968)
• чогаалдар чыындызы «Хомус ырызы», (1968)
• чыынды чугаалар «Ынакшыл» (1976)
• чогаалдар чыындызы, т. 1-2, Кызыл, 1973-74
• чогаалдар чыындызы «Чүректиң кыйгылары» (1980)
• чогаалдар чыындызы «Саянның даңы» (1983)
• чогаалдар чыындызы, т. 1-3, Кызыл, 1988-1989-1992

Шаңналдар биле ады

• Орден «Знак Почёта» 1944 чыл
• Орден Трудового Красного Знамени 1968 чыл
• орден Дружбы народов 1978
• медаль «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.»
• Народный писатель Тувы 1974 чыл
• Заслуженный деятель литературы и искусства Тувы 1963 чыл

Дөс

• «Тываның чогаалчылары / Писатели Тувы» 2000 чылда үнген ном
• С.А.Сарыг-оол —lrd63.narod.ru