Бии-Хем (орус. Большой Енисей) — Тыва Республикада хем, Улуг-Хемниң оң талакы адыры. Ортумак агымы — 584 м³/с. Агып чыдар деңнели далай деңнелинден — 619 м. Үнген чериниң бедии — далай эриинден 1521 м.Улуг-Хемниң

Улуг-Хемниң бассейни

Узуну — 605 км, бассейниниң шөлү — 56 800 км². Унүп чыдар черинден 285 км черде хемелер эжиндирер апаар[1]. Хемниң бажы Кара-Балык деп хөлде. Хемниң суунуң элбек болганы Тожу ыйгылаажының бүгү бар-чок хемнерин, хөлдерин чыып батканында деп санаттынып турар. Хемниң адырлары хөй, оларның аразында эң улуглары Тоора-Хем, Хамсыра, Сыстыг-Хем. Бии-Хемниң бассейни — даглыг чер, ында Тываның Бурятия, Иркутск облазы ибаза Красноярс край-биле кызыгаарлары бар. Хемниң адакы кезээ Тыва ыйгылаашта агып чыдар. Кызыл хоорайның чанынга келгеш, Каа-Хем-биле каттышкаш, Улуг-Хем апарган. Хемниң бассейнинде Тываның Тожу кожууну Тоора-Хем-биле кады долузу-биле кирип чыдар.

Хемниң эгелээн чери дыка онзагай чараш, кижи холу шоолуг дегбээн чре. Мында тос өжүп каан вулканнарлыг чер бар. Тоора-Хем деп адырында Тожу деп кайгамчык чараш хөл база бар. Хемниң бассейни база ол кезектиң хөлдери Азас заповедникче кирип турар.

Демдеглелдер эдер

  1. БОЛЬШОЙ ЕНИСЕЙ (орус). www.megabook.ru  (чедимчок шөлүг — төөгү).

Шөлүглер эдер