Иргит, Бадра Үжүней-оглу

Бадра Үжүней оглу Иргит (февраль 10, 1910 – август 4, 1984) — прозачы. Баштайгы тыва уруглар чогаалчызы.

Бадра Үжүней-оглу Иргит
Төрүттүнген хүнү	1910 февральдың 10(1910-02-10)
Мөчээн хүнү	1984 августтуң 4(1984-08-04) (74 хар)

Намдары

Бадра Үжүней оглу Иргит 1910 чылдың февраль 10-да Таңды-Тываның Амбын кожуунунуң (амгы Тес-Хем) Чыргалаңды деп черге төрүттүнген. Үжүк-бижикти Самагалдай хүрээзинге хуурактап тургаш өөренген. Бичиизинден орус казактарга хөлечиктеп, бызаңчылап, тараа тарып ажылдааш, 1929 чылда Тываның хувискаалдыг шериинге албан эрттирип эгелээн. Араттың Революстуг Шерииниң биче командирлер школазын дооскаш, Москваның Фрунзе аттыг шериг академиязының чанында түр курстарынга база совет-партия школазынга өөренген. 1932 чылда ТАР-ның күрүне тургузуунга удурланган үймээнчилерни базарынга киришкен.

Араттың Революстуг аныяктарының эвилелиниң Төп комитединиң бирги секретарынга соңгуткан: 1941-1942 чылдарда ТАР-ның Сайыттар Чөвүлелиниң чанында культура комитединиң даргазынга, 1942-1943 чылдарда ТАР-ның Моол Арат Республикада бүрүн эргелиг элчини бооп, Тыва ССРЭ-ге каттышкан соонда Совет Эвилелиниң Коммунистиг Партиязының Тыва обкомунуң секретарынга ажылдаан. 1950-1960 чылдарда Шагаан-Арыг, Арыг-Бажы, Эйлиг-Хем, Тес-Хем школаларынга башкылап, директорлаан. 1967 чылдан эгелеп Кызыл хоорай Совединиң күүскомунуң күш-ажыл курлавырының талазы-биле килдис эргелекчилээн.

Тыва Республиканың Биче Хурал Президиумунуң кежигүнү чораан. ТАР-ның Республика Ордени-биле, ССРЭ-ниң «Күш-ажылга шылгарал» база «1941-1945 чылдарда Ада-чурттуң Улуг дайынынга маадырлыг күш-ажыл дээш» медальдар-биле шаңнаткан.

Чогаал ажылы

Бадра Иргит чогаал ажылынче 1932 чылда кирген. Тыва Арат Республиканың Чогаалчылар эвилелиниң баштайгы кежигүннериниң бирээзи. 1940 чылдар үезинде шүлүктери, чечен чугаалары, публицистиг чүүлдери «Шын», «Аревэ шыны», «Хостуг арат» солуннарга болгаш «Революстуң херели» сеткүүлге үнүп турган. Ооң бижээни «Арзылаң Күдерек», «Бистиң кырындан», «Ужудукчу Кидиспей» деп романнарны СЭКП Тыва обкомунуң кызып-кыйыышкынга таварышканындан чырыкче үнмээн, чүге дизе ол чогаалдарын парладыр эргезин казыттырган турган. Чүгле 1976 чылда «Алдын-Мыйыс» деп тооолдар ному чырыкче үнген. «Арзылаң Күдерек» деп романның бирги номун оглу, чогаалчы Игорь Иргит 1996 чылда парладып үндүрген.

Дөс

• «Тываның чогаалчылары / Писатели Тувы» 2000 чылда үнген ном