Хөвеңмей, Бай-Кара Дамчай-оглу

Бай-Кара Дамчаевич Хөвеңмей (январь 20, 1915 - октябрь 6, 1972) — тыва чогаалчы, шүлүкчү, Тыва литератураның үндезилекчилериниң бирээзи. Тыва АССР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы.

Бай-Кара Дамчай-оглу Хөвеңмей
Төрүттүнген хүнү	1915 январьның 20(1915-01-20)
Мөчээн хүнү	1972 октябрьның 5(1972-10-05) (57 хар)

Намдары

Х.Д.Хөвеңмей 1915 чылдың январь 20-де Таңды-Тываның Салчак кожууннуң Баян-Колга төрүттүнген. 1929 чылда Кызылга баштай моол бижикти, дараазында чаа чогааттынган тыва бижикти өөренгеш, Москвада Чөөн чүк улустарының Коммунистиг университедин дооскан.

Эң баштай типография өрүкчүзү кылдыр ажылдаан, «Шын» солун-биле баштайгы тыва номнарны үндүрүшкен. Тыва Арат Республиканың аныяктарының революстуг эвилелиниң Төп Комитединиң Улуг-Хем кожуун комитединиң, ТАР-ның Чогаалчылар эвилелиниң, ТАР-ның Биче Хурал Президиумунуң, Тыва облкүүскомнуң секретарынга, «Шын» солуннуң редакторунга, СЭКП Тыва обкомунуң партархив эргелекчизинге ажылдап чораан.

Б.Хөвеңмей чогаал ажылын 1934 чылда эгелээн. «Октябрьның тугу» деп баштайгы шүлүү ол-ла чылда «Шын» солунга үнген. Ооң чогаалдары «Аревэ шыны» солунга, «Революстуң херели» сеткүүлге парлаттынган. Ол «Өңнүктер-биле кады», «Уруглар болгаш улуглар», «Азияның чүрээ», «Октябрьдан октаргайже», «Кым улугул?» деп номнарны бижээн. А.Пушкинниң, М.Лермонтовтуң, С.Шипачевтуң, Н.Тихоновтуң, С.Маршактың, М.Рыльскийниң чогаалдарын тыва дылче очулдурган. Ооң чогаалдары орус, украин, хакас, якут, бурят, алтай дылдарже очулдуртунган.

1942 чылдан эгелеп Тыва Арат Республиканың, 1945 чылдан бээр ССРЭ-ниң Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү. «Хүндүлелдиң демдээ» орден-биле, «Шылгараңгай күш-ажыл дээш. Владимир Ильич Ленинниң төрүттүнгенинден бээр 100 чыл оюн таварыштыр» медальдар-биле шаңнаткан.

Дөстер

• Литературы народов России: XX в.: словарь / Н. С. Надъярных. — М.: Наука, 2005. — С. 295—296. — 365 с. — 1100 экз. — ISBN 5-02-010208-3
• Писатели Восточной Сибири: Биобиблиогр. указат. — Якутск: Кн. изд-во, 1978. — 420 с. — С. 144, 190—191. — Тираж 3 000 экз.
• Хадаханэ М. А. Тувинская литература // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М.: Сов. энцикл., 1962—1978. — Т. 7: «Советская Украина» — Флиаки. — 1972. — Стб. 641—642
• «Тываның чогаалчылары / Писатели Тувы» 2000 чылда үнген ном