Лагерлёф, Сельма

Се́льма Отти́лия Лови́за Ла́герлёф (швед. Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf) (20 ноябрь 1858 чылдың, Морбакка, лен Вермланд, Швеция — 16 март 1940 чылдың, аңаа-ла) — швед херээжен чогаалчы, литературада Нобель шаңналын алган бир дугаар херээжен кижи (1909), база үш дугаар Нобель шаңналын алга херээжен кижи (Мария Кюри база Берта Зуттнер соонда).

Сельма Лагерлёф

швед. Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf
швед. Selma Lagerlöf[1]

Төрүмел ады швед. Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf
Төрүттүнген хүнү 1858 ноябрьның 20(1858-11-20)[2][3][4][…]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1940 марттың 16(1940-03-16)[7][3][4][…] (81 хар)
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ романистка, детская писательница, биограф, учительница, поэтесса, писательница, прозаик, переводчица, автобиограф, автор
Идепкейлиг чылдары с 1891
Чогаадыкчы дылы шведский язык[d][3][10][11]
Шаңналдары
Хол үжүү Хол үжүү

Намдары эдер

 
Сельма Лагерлёф (1881)

Сельма Оттилия Ловиза Лагерлёф 1858 чылдың ноябрь 20-де Швецияга төрүттүнген. Адазы — Эрик Густав Лагерлёф (1819—1885), курлавырда шеригжи, авазы — Элизабет Ловиса Вальрот (1827—1915), башкы.

Үш харлыг тургаш, ол улуг аарааш, шимчевейн чыдыпкан. Ол үеде дыка хөй тоолдарны, тоолчургу чугааларны билир ооң кырган-авазы база Нана деп даай-авазы аңаа чугаалап берип чорааннар. Кырган-авазы 1863 чылда чок болган соонда ол үргүлчү номчуттунар апарган[12].

1867 чылда Сельма Стокгольмже көже берген, аңаа тускай эмчиге эмнеткен соонда катап база кылаштап турар апарган[12]. Бодунуң дугайында бижээни «Сказка о сказке» (1908) деп новеллазында Лагерлёф чаш турган үезин бижээн. 1881 чылда ол өг-бүлезин каггаш Стокгольмда лицейже кирип алган. Ооң соонда Дээди башкы семинариязынче кирип алгаш, ону 1884 чылда дооскан[13][14].

Ол-ла чылын Швецияның мурнуу чүгүнде улуг эвес Ландскрун деп хоорайга уруглар школазынга башкылай берген. 1885 ачазы чок болган, 1888 чылда оларның өг-булезиниң улуг бажыңын өрелер төлээр кылдыр садыпкан[13].

 
Сельма Лагерлёф (1906)

Чогаал бижип эгелээни эдер

Колледжке өөренип турда ооң бижээн шүлүктери алдарлыг апарып, кезек сеткүүлдерге үнүп турар апарган[15]. Адлерспарре Сельманың шүлүктерин улус чон шоолуг хүлээп албайн турар боорга, аңаа калбак чогаал бижиирин сүмелээн[15]. Баштайгы «Сагой о Йёсте Берлинге»[16] деп романын бижииринге дузалашкан. Ол романы 1891 чылда чырыкче үнген.

Ооң соонда чылдарда ол новеллалар чыыштарын бижип үндүрүп турган: «Невидимые узы» (1894), «Королевы из Кунгахеллы» (1899), романы «Предание о старом поместье» (1899), «Деньги господина Арне» (1904), «Легенды о Христе» (1904).

Ол анаа-ла долгандыр турар амыдыралды хоолгалап биживейн турган, ооң чогаалдары тоолчургу хевирде бижиттинген турган.

Уран чүүлүнүң бедик үнелээшкини эдер

Сельма Лагерлёфтуң кол чогаалы — тоолзуг ном «Чудесное путешествие Нильса Хольгерссона по Швеции» (швед. Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige) (1906—1907). Бичии уругларга Швеция дугайында, ооң бурунгу ужур-чаңчылдарының дугайында, бойдузунуң, төөгүзүнүң дугайында бижиттинген.

1909 чылда ооң уран чүүлүн Нобель шаңналы-биле демдеглээн.

Кинематографияда эдер

«Сельма» (2008) деп бичии сериалда Сельма Лагерлёфти швед актриса Хелена Бергстрём ойнаан.

 
Сельма Лагерлёф, Карл Ларссоннуң чуруу, 1908

Чогаалдары эдер

 
Сельма Лагерлёф (1928)
  • «Сага о Йёсте Берлинге» (Gösta Berlings saga, 1891).
  • «Невидимые узы» (Osynliga länkar, 1894).
  • «Чудеса Антихриста» (Antikrists mirakler, 1897).
  • «Королевы в Кунгахелла» (Drottningar i Kungahälla, 1899).
  • «Предание о старом поместье» (En herrgårdssägen, 1899).
  • «Иерусалим» (Jerusalem, т. 1. Далекарлия, 1901; т. 2. Иерусалим, 1902).
  • «Деньги господина Арне» (Herr Arnes penningar, 1904).
  • «Легенды о Христе» (Kristuslegender, 1904).
  • «Чудесное путешествие Нильса Хольгерссона по Швеции» (Nils Holgerssons underbara resa genom Sverige, т. 1-2, 1906—1907).
  • «Сказка о сказке и другие сказки» (En saga om en saga och andra sagor, 1908).
  • «Дом Лильекруны» (Liljecronas hem, 1911).
  • «Возница» (Körkarlen, 1912).
  • «Император Португалии» (Kejsarn av Portugallien, 1914).
  • «Тролли и люди» (Troll och människor, т. 1-2, 1915—1921).
  • «Отступник» (Bannlyst, 1918).
  • «Морбакка» (Mårbacka, 1922).
  • «Перстень Лёвеншёльдов» (историческая трилогия):
    • «Перстень Лёвеншёльдов» (Löwensköldska ringen, 1925).
    • «Шарлотта Лёвеншёльд» (Charlotte Löwensköld, 1925).
    • «Анна Свэрд» (Anna Svärd, 1928).
  • «Мемуары ребёнка» (Ett barns memoarer, 1930).
  • «Дневник» (Dagbok för Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf, 1932).

Орус дылда чогаалдары эдер

  • Полное собрание сочинений в 12-ти томах. — М.: изд. Саблина, 1910—1911.
  • Собрание сочинений в 4-х томах. — Л.: Художественная литература, Ленинградское отделение, 1991—1993. — 150 000 экз.

Демдеглелдер эдер

  1. http://www2.ub.gu.se/kvinndata/portaler/rostratt/pdf/rostrattsfragan.pdf
  2. Lagerlöf, Selma (англ.) // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXI English History to Oyama, Iwao.
  3. 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Selma O L Lagerlöf (швед.) — 1917.
  5. 5,0 5,1 Sveriges dödbok 1830–2020 (швед.) — 8 — Sveriges Släktforskarförbund, 2021.
  6. Östra Ämterviks kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/VA/13685/C/7 (1833-1860), bildid: C0039805_00103
  7. Лагерлёф Сельма // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  8. http://web.archive.org/web/20160401152316/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/selma-lagerlof
  9. LIBRIS — 2018.
  10. CONOR.Sl
  11. ПроДетЛит — 2019.
  12. 12,0 12,1 Брауде, 2008, с. 6.
  13. 13,0 13,1 Брауде, 2008, с. 7.
  14. Энквист, 2018, с. 346—347.
  15. 15,0 15,1 Стенберг, 2018, с. 195.
  16. Robert Aldrich, Garry Wotherspoon. Who's who in Gay and Lesbian History: From Antiquity to World War II, Volume 2. — London, New York: Routledge, 2001.

Литература эдер

  • Брауде Л. Сказочная география или географическая сказка? // С. Лагерлёф. Удивительное путешествие Нильса Хольгерссона с дикими гусями по Швеции. — М.: Эксмо, 2008. — ISBN 978-5-699-31190-3.
  • Нурдлунд А. Роман «Отлучённый» и голос женщины // Секреты мастерства. Этика, религия, эстетика в творчестве Сельмы Лагерлёф. — М., 2018. — ISBN 978-5-7281-2031-5.
  • Полушкин А. Сельма Лагерлёф и Шведская академия // Секреты мастерства. Этика, религия, эстетика в творчестве Сельмы Лагерлёф. — М., 2018. — ISBN 978-5-7281-2031-5.
  • Стенберг Л. Значение творчества Сельмы Лагерлёф в международном контексте // Секреты мастерства. Этика, религия, эстетика в творчестве Сельмы Лагерлёф. — М., 2018. — ISBN 978-5-7281-2031-5.
  • Энквист П. У. Послесловие // Секреты мастерства. Этика, религия, эстетика в творчестве Сельмы Лагерлёф. — М., 2018. — ISBN 978-5-7281-2031-5.

Шөлүглер эдер