Зутнер, Берта фон

Бе́рта фон Зу́тнер (баронесса Берта фон Зутнер, нем. Bertha Sophie Felicitas Freifrau von Suttner, төрүттүнгенде графиня Кински, нем. Kinsky; 9 июнь 1843 (1843-06-09), Прага — 21 июнь 1914, Вена) — австрий чогаалчы, тайбыңның Нобель шаңналын алган бир дугаар херээжен кижи (1905) база ийи дугаар Нобель шаңналының эдилекчизи херээжен кижи.

Берта фон Зутнер

нем. Bertha von Suttner

Төрүмел ады нем. Berta Gräfin Kinsky von Wchinitz und Tettau
Шолалары B. Oulot, Jemand[8]
Төрүттүнген хүнү 1843 июньнуң 9(1843-06-09)[1][2][3][…]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1914 июньнуң 21(1914-06-21)[1][2][3][…] (71 хар)
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ писательница, романистка, переводчица, журналистка, пацифистка, писательница научной фантастики, редактор
Жанр утопическая и антиутопическая литература[d] биле феминистская научная фантастика[d]
Чогаадыкчы дылы Немец дыл[9]
Шаңналдары
Нобелевская премия мира
Хол үжүү Хол үжүү

Аныяк үези эдер

 
Берта фон Зутнер, 1911 чылда

Берта фон Зуттнер 1843 чылдың июнь 9-та Прагага (ынчан Австро-Венгрия) генерал граф Франц Йозеф Кински фон Шиник унд Теттау деп кижиниң өг-бүлезинге төрүттүнген. Ачазы уруу төрүттүнер мурнуу чарыында чок болган, ынчангаш ону авазы София Вильгельмина кижизиткен.

30 хар чедип турда авазы бүгү ашка-хөреңгизин шуптузун чарыпкан болган. Ол үеде Берта барон Артур Гундаккар фон Зуттнер-биле өгленип алган. Артурнуң ада-иезиниң чөпшээрели чокка өгленип алган болгаш, олар Россияже болгаш Грузияже дезип көже бергеннер.

Ол үеде Берта чечен чугаалар, эсселерни В. Oulot деп шола аттыг бижип эгелээн. ; роман биэжип каан: «Inventarium einer Seele» (Лейпциг, 1883; 2 изд. 1888); «Ein Manuskript» (Лейпциг, 1885); «High Life» (Мюнхен, 1886); «Daniela Dormes» (Мюнхен, 1886).

Ооң өөнүң ээзи Артур Гундаккар фон Зуттнер (1850–1902) база каш роман бижээн: «Daredjan» (Мюнхен, 1884); «Der Battono» (Штутгарт, 1886); «Anderl» (Дрезден, 1889); «Die Adjàren» (Штутгарт, 1889) и др.

«Долой оружие!» деп ному эдер

1886—1887 чылдарда Зуттнерлер Парижкечурттап турганнар, ынчан А. Нобель база Э. Ренан-биле найыралдажып алганнар.

Берта фон Зуттнер «Эпоха машин» (1889) деп номну национализм болгаш милитаризмни Европа чурттарынга нептередиринге удур бижээн.

1889 чылда Зуттнерниң «Долой оружие!» («Die Waffen nieder!») деп ному дайынга удур кыйгы салып бижиттинген.

Европа чурттарынга ол ном улуг салдарлыг болган.

Делегей чергелиг хөй-ниити ажылы эдер

Ол үнген номунуң нептерээниниң ачызында 1891 чылда «Австрийское общество мира» деп хөй-ниитичи организация ажыдып алган. Ол болза чуртунда бир дугаар тайбың дээш туржуп чоруур организация апарган.

1892 чылда Берта фон Зуттнер Альфред Фрид-биле «Долой оружие!» деп тайбың дээш сеткүүл тургузуп алганнар.

Тайбыңның Нобель шаңналы эдер

 
ФРГ-ниң марказы, Б. Зуттнер, 2005, 55 цент

А. Нобель-биле тайбың дээш туржуп чоруур проектилерни база ашкаландырар кылдыр кыйгырып чагаалажып турган. 1893 чылда ол Бертага Тайбың шаңналын аңгы тургузарын аазаан.

Ол тайбыңның Нобель шаңналын 1905 чылдың апрель 18-те алган. Зуттнер тайбыңның Нобель шаңналын алган бир дугаар херээжен кижи (1905) база ийи дугаар Нобель шаңналының эдилекчизи херээжен кижи (Мария Склодовская-Кюриниң соонда).

Рак аарый бергеш, операциядан ойталааш, Зуттнер Венага 1914 чылдың июнь 21-де Бирги делегей дайыны эгелевээнде чок болган.

Демдеглелдер эдер

Литература эдер

  • Зуттнер, Берта // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Шөлүглер эдер

  • Берта фон-Суттнер [sic]. «Против войны» (один из первых переводов «Долой оружие!» на русский язык). — СПб.: тип. бр. Пантелеевых, 1891.