Будегечиев, Будегечи Конзулакович

Будегечиев Будегечи Конзулакович (1921 - 2002) - билдингир төре албан-херек ажылдакчызы, саң-хөөчү (финансист), Тыва АССР-ниң алдарлыг экономизи, РСФСР-ниң алдарлыг экономизи.

Намдары

Будегечиев Б. К. 1921 чылдың январь 15-те ТАР-ның Улуг-Хем кожуунунуң Ийи-Тал сумузунуң Барык деп черге арат улустуң өг-бүлезинге төрүттүнген. 1933 чылда 7 класс дооскаш, Тываның Саң-хөө яамызының бухгалтырлар школазынче өөренип кирип алган. Чогум-на ынчан башкылары оолдуң онзагай чаяанныын - келир үениң эки саң-хөөчүзү болур-дур деп - эскерип кааннар. Ону дооскаш, 1938 чылдан 1940 чылга чедир Тывтөпкооп системазынга эртеминиң аайы-биле ажылдаан. Төп Комитеттиң кадрлар килдизиниң чарлыы-биле 1940 чылда ТАР-ның Мал-чер яамызының системазынче ажылдап чорупкан. 1947 чылга чедир аңаа "Элегест" госхозка улуг бухгалтырлап база Тываның сельхозопыттыг станциязынга кол бухгалтырлап ажылдаан. 1946 чылда Будегечи Конзулакович Комсомолдуң Чөөн-Хемчик кожуунда район комитединиң бирги секретарынга соңгуткаш, аңаа 1950 чылга чедир ажылдаан.

1950 чылда ВЛКСМ-ниң Тыва обкомунуң аппарадынга кадрлар талазы-биле секретары кылдыр ажылдап кирген. 1951 чылдан 1953 чылга чедир Будегечиев Б. К. партшколага өөренген, ону дооскаш, облкүүскомга секторлар эргелекчизи кылдыр ажылай берген. 1954 чылда Тыва областьтың хереглекчилер чөвүлелиниң инспекторунче шилчиттинген. Москваның экономиктиг институдунга өөренген соонда (1956-1959 чылдар) Будегечиев Б. К. Тываның ол үеде эң улуг албан черлериниң бирээзи - Кызылдың горпоның баштаар чериниң даргазының оралакчызы апарган. Ийи чыл болгаш Тыва областьтың хереглекчилер чөвүлелиниң даргазынга соңгуткан (1961-1966).

1966 чылда Тыва АССР-ниң саң-хөө сайыдының оралакчызы апарган. 1968 чылда ТАР-ның садыг-саадылга сайыды апарган, ынчалза-даа ийи чыл болганда катап база Саң-хөө яамызынга эглип келген.

1970-1987 чылдарда - Тыва АССР-ниң саң-хөө сайыды.

Будегечи Конзулакович-биле кады ажылдап чораан кижилер ону кончуг шынчы, кижизиг кижи, кичээнгейлиг, сагыш човангыр дагдыныкчы деп үнелээннер. Күш-ажылчы амыдыралының эгезинден-не ол үргүлчү өөренип чораан, ол күрүнениң саң-хөө системазын сайзырап турар дириг организм деп санаар турган. Бурунгаар чүткүлдүү, бергелерге дужүп бербези бодунга болгаш өскелерге бедик негелделии, шыңгыызы - бо удуртукчунуң кол мөзүзү ындыг.

"Саң-хөөге кандыг-ла-бир өскерилгелер болу бээрге, яамының бир-ле кижизи чаа чүүлдер чүүлдер өөренип чоруптар. Сагылга-чурум тергиин эки турган. Саң-хөө ажылдакчызы чиик баштыг, арыг холдуг болур ужурлуг деп, Юудегечи Конзулакович чугаалаар кижи" - деп, кады ажылдап чораан улус сактып демдеглээр.

Республиканың садыг-саарылга болгаш саң-хөө сайыды кылдыр ажылдап чорааш, хоорайның социал-экономиктиг сайзыралынче, садыг-саарылганың харылзааларының быжыгарынче, материал-техниктиг базазынче улуг үлүг хуузун киирген. Ооң адын "XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери" деп күрүне номунче киирген.

Шаңналдары, алдар ады

• "Күш ажылдың кызыл тук" ордени
• "Чоннар найыралы" ордени
• "Хүндүткел демдээ" ордени
• "1941-1945 чылдарда Улуг Ада-Чурттуң Дайынынга Германияны тиилени" деп ССРЭ-ниң медалы
• "1941-1945 чылдарда Улуг-Ада чурттуң Дайынынга шылгараңгай болгаш бердинген күш аэылы дээш" деп ССРЭ-ниң медалы
• 1941-1945 чылдарда Улуг-Ада чурттуң Дайынынга тиилелгениң 20, 30, 40 чыл оюга тураскааткан медальдар
• "В.И. Ленинниң 100 харлаан оюн демдеглеп, шылгараңгай ажыл-ижи дээш" деп медалы
• "Күш-ажылдың хоочуну"
• "Саң-хөө ажылының тергиини"
• "Совет садыг-саарылганың тергиини"
• Тыва АССР-ниң алдарлыг экономизи (1981)
• РСФСР-ниң алдарлыг экономизи (1984)
• Кызыл хоорайның хүндүлүг хамаатызы (1996).
  

Дөс

1. Будегечи Конзулакович Будегечиев // Почетные граждане города Кызыла : 100-летию единения России и Тувы, основания Кызыла посвящается / Городской округ "Город Кызыл Республики Тыва" ; авт.-сост. : А. Д. Бегзи, А. О. Биче-оол, Ч. Б. Булытова, Н. А. Григорьева [ и др.] ; Под ред. А. Ш. Каюмовой, Н. М. Шангиной. - Кызыл, 2014. - С. 48-49.
2. Будегечиев Будегечи Конзулакович // Министерству финансов Российской Федерации 200 лет : Министерству финансов Республики Тыва 80 лет ; под ред. В.П. Солдатова - Кызыл, 2002. - С. 21-22.
3. XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. Күрүне ному. Кызыл. 2004. С.198

Шөлүглер

60-м Почетным гражданином города Кызыла избрана ветеран образования и муниципальной службы Людмила Волгина