Хадың

Тываның арга-арыгларында хадың (орус. берёза) кончуг хөй үнүй турар ыяш. Бүрүлери төгериксимээр, бажы шиш, кара-ногаан өңнүг, аныяк будуктары чөпкүр, чечээ сырга ышкаш, карты ак өннүг, чеми бичии хавыкчыгажының иштинде. Хадың колдуунда суг чоогу, шыксымаар, холушкак арга-арыглыг черлерде үнүп турар. Чечектелири майда, үрезини август—сентябрь айларда быжар.

Хадың
Берёза повислая (Betula pendula)
Эртемде классификациязы
аразында рангтар Домен:  Эукариоттар Царство:  Үнүштер Килдис:  Цветковые Класс:  Двудольные Надпорядок:  Rosanae Аай:  Букоцветные Семейство:  Берёзовые Подсемейство:  Берёзовые Род:  Хадың
Делегей чергелиг эртемде ады
Синонимнери
Типовой вид
Виды
Ареал
Викивидтерде систематика Чурумалдар дилээри ITIS   19478 NCBI   3504 EOL   44475 FW   55294

Тостуң иштики болгаш даштыкы талалары

Калбак бүрүлүг хадыңның чөвүрээзи

Хадыңның мөчектеринде эфирлиг үс, флавоноидтер, чук, дубильдиг болгаш өске-даа бүдүмелдер бар. Бүрүзүнде эфирлиг үс, сапониннер, бетулоритинниг кислоталар, витамин С, А бар. Чазын чечектелип, бүрүлери частып эгелевээнде, ооң мөчектерин, бичии аныяк будуктарын чыггаш, шарааш, хүнге азы чылыг черге үр эвес тургускаш, сери азы агаарлыг черге кургадыр. Ооң соонда ону арыглап ылгааш, хөй каът саазын хапка 2 чыл чедир шыгжап болур.

Ооң мөчектеринден алган эмнерни дериттирер, сидик болгаш өт ылгаарынга хереглеп турар. Оон алдынган суг эмнерни кара-бүүректиң болгаш сыңыйның аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлери сидик элбедир шайның тургузуунда база кирип турар. Хадыңның хөмүрүн чамдык хораннаашкыннар үезинде база хереглеп турар.

Улус хадыңның мөчектеринден үндүрүп алган эмнерни ижин-шөйүндү, ревматизм, подагра, чүс болгаш кеш аарыгларынга ажыглап турар. Хадыңның бүрүлеринде витамин С хөй чүве болганда, витамин четпестээр аарыгларга удур база ажыглап турар. Мону чүгле эмчилерниң сүмези-биле ажыглап болур.

Дөзү

1. Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"