Ооржак, Херел-оол Дажы-Намчал оглу
Ооржак Херел-оол Дажы-Намчалович (1947 чылдың октябрь 22, Алдан-Маадыр, Сүт-Хөл, Тыва Автономнуг область) – педагогика эртемнериниң доктору, Тываның күрүне университединиң Күш культураның теоретиктиг үндезиннер кафедразының профессору, Россия Федерациязының күш культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы, РАЕ-ниң эртем болгаш өөредилгениң алдарлыг ажылдакчызы, Россия Федерациязының база Монголияның күш культуразының болгаш спордунуң тергиини, Санкт-Петербургтуң Пётрнуң эртем болгаш уран-чүүл академиязының кежүгүнү.
|
Херел-оол Дажы-Намчал оглу Ооржак | |
|---|---|
| Төрүттүнген хүнү: | 22 октябрь 1947 (77 хар) |
| Төрүттүнген чери: | Тыва АО, Сүт-Хөл кожуун, Алдан-Маадыр суур |
| Эртем сферазы: | күш культура, спорт, спорттуң национал хевирлери |
| Ажыл чери: | ТывКУ |
| Альма-матер: | Красноярсктың политехтиг институду |
| Эртем деңнели: | педагогика эртемнериниң доктору |
| Эртем удуртукчузу: | Переверзин, Иван Иванович[d] |
Намдары
эдерОоржак Херел-оол Дажы-Намчалович 1947 чылдың октябрь 22-де Тыва Автономнуг областьтың Сүт-Хөл кожуунунуң Алдан-Маадыр суурга төрүттүнген. 1968 чылда Х. Д-Н. Ооржак Красноярскта күрүнениң педагогика интитудунуң күш культура болгаш спорт факультединче кирип алган. 1972 чылда, институтту дооскаш, Тываның көдээ ажыл-агый техникумунга күш культура башкызы кылдыр ажылдай берген. 1975 чылда Х. Д.-Н. Ооржакты Красноярсктың политехтиг институдунуң Кызылда салбырынче күш кижизидилге башкызы кылдыр ажылдаарынче чалаан. 1979 чылда Москва хоорайның Бүгү эвилелчи эртем-шинчилелдиг күш культура институдунуң аспирантуразынче кирип алган, а 1982 чылда Иван Иванович Переверзинниң удуртулгазы-биле «Чоннуң чурттап турар чериниң аайы-биле спорттуң национал хевирлерин ажыглап, күш культура болгаш спортчу ажылды тургузарының системазы» деп темага кандидат эртем чадазын чедип алган.
2001 чылда Ооржак Х. Д-Н. Тываның күрүне университединиң күш культура болгаш спорт факультединге аспирантураны ажыткан. 1998 чылдың июль 15-тен 2011 чылга чедир ол ТывКУ-нуң Кызылдың педагогика институдунуң кандидат болгаш доктор эртем чадалары чедип алыр диссертация сүмелелиниң кежигүнү турган. Тываның күрүне университединге ол дараазында ажылдарга ажылдап чораан: күш культура кафедразының эргелекчизи, күш кижизидилге кафедразының доцентизи, эге өөредилге факультединиң деканы, күш культура болгаш спорт факультединиң деканы, көдээ ажыл-агый өөредилгезиниң деканы, эртем талазы-биле проректору, өөредилге шынарының талазы-биле проректору, күш культураның теория болгаш методика кафедразының профессору, 2011 чылдан тура, ТывКУ-нуң Кызылда педагогика институдунуң директору. 2000 чылдан тура, «Ветеран» деп спортчу-кадыкшыдылга клувунуң кежигүнү.
Ажыл-херээ
эдерХ.Д.-Н. Ооржактың эртем талазы-биле ажылының кол угланыышкыннары: тыва чоннуң чаңчыл болган күш культуразының теориязы болгаш методиказы, ооң иштинде национал «Хурежи»; Мурнуу Сибирьниң болгаш Барыын Моолдуң чоннарының күш культуразының этнопедагогиказы. Ооң түңнели болза, 1996 чылда Санкт-Петербургтуң күрүнениң күш культура академиязының күш культура теория болгаш методика кафедразынга «Мурнуу Сибирьниң күш культуразының этнопедагогиктиг чидиг айтырыглары» деп темага эртемниң доктор чадазын чедип алганы болур. Ам 20 чыл ажыг Тыва Республикада чаңгыс борбак педагогика эртемнериниң доктору болуп турар.
Бо хөй чылдар ишти кылып келген эртем-педагогиктиг ажыл-ижиниң түңнелинде Ооржак Х. Д-Н 170 ажыг эртем ажылдарның автору: 4 монография, 6 ном, 24 өөредиг-методиктиг ажылдар, база 138 эртем чүүлдери. Ооң удуртулгазы-биле Моолдан 1 педагогика эртемнериниң доктору, 4 педагогика эртемнериниң кандидаттары камгаланган.
Ооржак Херел-оол Дажы-Намчалович – күш культура болгаш спорттуң эртемден башкызы, тулган дээн тыва спортсменнерниң белеткелинге улуг үлүг-хуузун киирип чоруур. Ооң дузазының ачызында Россияның, Европаның база делегейниң чемпионнары Санаа Мерген, Сат Опан, Түлүш Хаяа, Доктугу Диана, Ооржак Айдың, Ооржак Сергек дээш оон-даа өске спортсменнер белеткеттинген.
Шаңнал-макталы, ат-алдары
эдер- LABORE ET SCIENTIA (КҮШ АЖЫЛ БАЗА БИЛИГ-БИЛЕ) орден
- «Моол биле Россияның найыралының 60 харлааны» деп медаль
- Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы
- Россия Федерациязының күш культуразының алдарлыг ажылдакчызы
- РАЕ-ниң эртем болгаш өөредилге талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы
- Россия Федерациязының болгаш Моолдуң күш культура болгаш спордунуң тергиини
Дөс
эдер- Спортка сонуургалдан эртемниң шыпшыынга чедир: [ педагогика эртемнериниң доктору, профессор, Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы Х. Д.-Н. Ооржак-биле интервью] / В. Хопров чугаалашкан // Тувинская правда. – 2002. – 22 окт.
- Күш культураның профессору : [ профессор Х. Д.-Н. Ооржак-биле чугаа] / Ч. Ламажаа чугаалашкан // Азияның төвү. – 2010. – 8-14 окт.; Азияның төвүнүң кижилери : 115 интервью биле очерктер. – Кызыл, 2011. – Т.4. – А. 734-743.
- Монгуш А. К. Херел-оол Дажы-Намчалович Ооржак: төрүттүнгенинден бээр 70 чыл / А. К.Бегзи // Тываның кижилери болгаш болуушкуннары: календарь-хронограф 2017 / ГБУ «Тыва Республиканың А.С. Пушкин аттыг Национал Библиотеказы», ТИГПИ, Тыва Республиканың национал музейи; тургускан. Е. М. Ак-кыс, Ч.Э. Монгуш ; Н. М. Моллеров [дээш оон-даа өскелер.]. – Кызыл, 2015. – А. 105-106.