Муса Ташмухамедов
Муса Ташмухамедов (узб. Muso Toshmuhammad; 1904/1905 — 1968) узбек болгаш совет чогаалчы, шүлүкчү, очулдурукчу. Ол Айбе́к (узб. Oybek) деп чогаадыкчы шола аттыг ажылдап турган. Узбек ССР-ниң улустуң чогаалчызы (1965). УзССР-ниң академиги (1943). Сталин аттыг премияның бирги чадазының лауреады (1946). 1948 чылдан эгелеп Коммунистиг партияның кежигүнү[1].
|
Муса Ташмухамедов | |
|---|---|
|
узб. Muso Toshmuhammad | |
 | |
| Төрүттүнген хүнү | 28 декабрьның 1904 (10 январьның 1905) азы 1905 январьның 10 |
| Төрүттүнген чери | |
| Мөчээн хүнү | 1968 июльдуң 1 (63 хар) |
| Мөчээн чери | |
| Хамаатызы (албатызы) | |
| Ажыл-херээ | чогаалчы, поэт, политик, романист, прозаик, переводчик, литературный критик |
| Идепкейлиг чылдары | с 1930 |
| Чогаадыкчы дылы | Орус дыл биле узбек дыл[d] |
| Шаңналдары |
    |
Допчу-намдары
эдер1904 чылдың декабрь 28-те Ташкент хоорайга бай эвес пөс аргыкчызының өг-бүлезинге төрүттүнген. Олар ажыл-амыдыралының аайы-биле садыг-саарылга кылыр дээш, Туркестанның делгемнеринге, көшкүн амыдырал тудуп, бир черден өске черже көжуп чурттап чорааннар. Ачазы чамдвкта ажыл чорударда оглун эдертип алыр чораан. Ынчан оглу Муса хөй тоолдарны болгаш солун чугааларны дыңнап билип ап турган. Ол үеде социал байдалының аайы-биле бөдүүн чон ажы-төлүн чүгле эге школага өөредир аргалыг турган, ынчангаш Мусаны ачазы суг эге школага өөренип алыр кылдыр чорудар. Ооң дугайнда «Детство» (1962) деп тоожузунда чуруп көргүскен. Ук чогаал1963 чылда парлалгаже үнген. Тоожу бот-намдар чогаал. Ында Айбек бичии Мусаның амыдыралын базымдан базымче чуруп көргүскен.
Айбектиң чогаадыкчы ажыл-чорудулгазы хөй талалыг. Өске узбек чогаалчылар ышкаш ол чогаал ажылынче шүлүктер бижип тургаш кирген. 1923 чылда ооң бир дугаар «Чья земля?» деп шүлүү парлалгаже үнген.
Айбек узбек чогаалчылар аразындан эң бир дугаар роман бижээн чогаалчы кылдыр санаттынып турар. Чогаалчының демир-үжүүнге «Священная кровь», «Навои», «Ветер золотой долины», «Солнце не померкнет», «Великий путь» деп романнар хамааржып турар. Чогаал ажылын 1930 чылда Узбекистанның университединге, экономика салбырынга өөренип тургаш-ла бижип эгелээн. Бир дугаар бижээн улуг ажылы «Священная кровь» (1943) деп роман. Ол романны кино кылдыр "Узбекфиль" студиязы үндүрген. Айбек чогаал бижиирде үлегер кылдыр узбек чогаалчы Алишер Навоиниң чогаадыкчы ажыл-чорудулгазын ап турган. Чогаалчы ооң дугайында ажыл бижип, ооң дугайында шинчилел ажылы чорудуп турган. 1939 чылда Навоиниң дугайында шүлүглел бижээн.
Айбек Шамиль Алядин деп чогаалчыга дузалажып тургаш, 1950 чылда Узбекистанга крым-татар прессаның ажыттынарынга салдарны чедирген[2].
Айбек «Творческий путь Абдулла Кадыри» (1936), «Узбекская поэзия последних лет» (1933), «Узбекская литература» (1943), «Литература, история, современность» (1966) деп эртем ажылдарының автору.
Айбек орус дылдан узбек дылче очулга ажылын база чорудуп турган. Ол А.С. Пушкинниң «Евгений Онегин», И.В. Гетениң "Фауст", М.Ю. Лермонтовтуң "Маскарад", М.Горькийниң, Гомерниң чогаалдарын очулдуруп турган.
1968 чылдың июль 1-де мөчээн. Айбектиң чырык адынга тураскаал кылдыр Ташкентиниң метрополитениниң адын адаан.
Алган шаңналдары болгаш премиялары
эдер- УзССР-ниң улустуң чогаалчызы (1965)
- Сталин аттыг премияның бирги чадазының эдилекчизи(1946) – «Навои» деп роман дээш (1945)
- Хамзы аттыг УзССР-ниң Күрүне премиязының эдилекчизи – «Детство» деп ном дээш (1964)
- Ленин аттыг ийи орденниң эдилекчизи
- орден «Буюк хизматлари учун» деп орденниң эдилекчизи (август 25, 2000 чыл)[3]
Демдеглелдер
эдер- ↑ Большая Российская энциклопедия: В 30 т. / Председатель науч.-ред. совета Ю. С. Осипов. Отв. ред С. Л. Кравец. Т. 1. А — Анкетирование. — М.: Большая Российская энциклопедия, 2005. — 766 с.: ил.: карт.
- ↑ Ш. Алядин. Я ваш царь и бог
- ↑ Майык:Lex.uz