Монгуш, Кара-кыс Шугдур-ооловна
Монгуш Кара-кыс Шугдур-ооловна (1942 чылдың май 3-те төрүттүнген) — Тываның музей ажыл-херээниң хоочуну, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы.
|
Кара-кыс Шугдур-ооловна Монгуш | |
|---|---|
| Төрүттүнген хүнү: | 1942 майның 3 |
| Төрүттүнген чери: | |
| Мөчээн хүнү: | 2023 апрельдиң 2 (80 хар) |
| Альма-матер: | |
Намдары
эдерК. Ш. Монгуш 1942 чылдың май 3-те Тыва Арат Республиканың Чөөн-Хемчик кожуунунуң Бажың-Алаак сумузунга төрүттүнген. 1961 чылда Өвүр кожууннуң Хандагайты сумузунуң школазын дооскаш, уруглар садынга кижизидикчи башкы кылдыр ажылдап кирип алган. 1963 чылдан 1968 чылга чедир Кызылда күрүнениң педагогика институдунуң биология-химия факультединге өөренип турган. 1969 чылда Тыва музейның бойдус килдизинге ажылдап кирген[1].
Ажыл-ижи
эдерМузей ажылының аңгы-аңгы талаларында салдынган сорулгаларны идепкейлиг күүседип чоруур. Музейниң фондузун калбартыр улуг чыыш ажылын кылган. Музей ажылынга хамаарышкан дыка хөй курстарга бодунуң мергежилин бедидип чораан. Ол дыка хөй бойдуска хамаарышкан музейниң тулган дээн экспонаттарын чыгган. Оларның аразында үнүштер, Өвүр кожуундан чыгдынган тыва ювелир-шеверлерниң ажылдары (1973). Ооң идепкейжи киржилдези-биле Шагаан-Арыгның №1, Аксы-Барлыктың, Дөң-Терезинниң, Мөренниң, Хандагайтының, Мугур-Аксының школаларының музейлери делгеттинип кылдынган. К. Ш. Монгуш — музейжи педагогиканың дуржулгалыг методизи. Ооң удуртулгазы-биле музей ажылынга хамаарышкан семинарлар, солун делгелгелер белеткеттинген: «Убсу-Нур ыйгылаажының делегейи», «Бо кайгамчык даштар», «Чүглүг өңнүктер», «Эртинелиг даштар», «Чечектер — бойдустуң көрүнчүү», «Өлүк — Тываның чымчак алдыны» дээш оон-даа өске. Ооң кылган делгелгелери эртемге чарт даянган, даштыкы хевири онза көрүштүг болганындан музейниң көрүкчүлериниң кичээнгейин үргүлчү хаара тудар чораан. Ол тыва школаның 3-4 класстарынга долгандыр хүрээлелдиң хрестоматиязын Кызылдың №5 гимназиязының башкылары-биле кады чырыкче үндүрген. Музейниң хөй-ниитичи чуртталгазынга идепкейлиг киржип, 15 чыл иштинде профэвилелдиң идепкейжи киржикчизи база даргазы кылдыр ажылдаан, школачылар база сургуулдар мурнунга биология болгаш экология кичээлдерин эрттирип чораан. К. Ш. Монгуш «Тыва Республиканың Кызыл номунуң (дириг амытаннар)» 2-ги кезээн үндүреринге белеткээринге улуг үлүг хуузун киирген[2].
Шаңналдары, алдар-ады
эдер- Тыва Республиканың Президентизиниң Хүндүлүг бижии (1999)
- Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы (2004)
- Тыва Республиканың Өөредилге яамызының Хүндүлүг бижии
- Тыва Республиканың Бойдус хүрээлеңин камгалаар Күркомунуң Хүндүлүг бижии
- Россия Федерациязының Тыва Республикада Бойдус курлавыры эргелелиниң Хүндүлүг бижии
- Тыва Республиканың Чаштар болгаш элээдилерниң туризм төвүнүң Хүндүлүг бижии
Дөс
эдерМонгуш, Л. К. Кара-кыс Шугдур-ооловна Монгуш / Л. К. Монгуш // Летопись Тувы-2012. Историко-краеведческий альманах / Национальный музей Республики Тыва, Тувинский институт гуманитарных исследований. — Кызыл, 2011. — С. 143-145.
Шөлүглер
эдер1. Монгуш, Кара-Кыс Шугдур-ооловна: Публикации в журнале НИТ
2. Монгуш, Кара-кыс Шугдур-ооловна - Бойдус үжүглели
4. Национал музейде чаа делгелге залы Archived 2020-09-29 at the Wayback Machine
Демдеглелдер
эдер- ↑ Монгуш, Л. К. Кара-кыс Шугдур-ооловна Монгуш / Л. К. Монгуш // Летопись Тувы-2012. Историко-краеведческий альманах / Национальный музей Республики Тыва, Тувинский институт гуманитарных исследований. — Кызыл, 2011. — С. 143-145.
- ↑ Монгуш, Л. К. Кара-кыс Шугдур-ооловна Монгуш / Л. К. Монгуш // Летопись Тувы-2012. Историко-краеведческий альманах / Национальный музей Республики Тыва, Тувинский институт гуманитарных исследований. — Кызыл, 2011. — С. 143-145.