Барыын-Хемчик кожууну
Барыын-Хемчик кожууну — Тыва Республиканың барыын талазында муниципалдыг кезек.
Административтиг төвү — Кызыл-Мажалык суур.
Кызыл-Мажалыктан 4 км ыракта Ак-Довурак хоорай бар.
2002 чылда болган чурттакчы чоннуң бүгү ниити чизези ёзугаар кожуунда 5 муң хире кижи чурттап турар.
2017 чылда чурттакчы чон саны: 12 401 кижи.
Национал тургузуу хөй кезии тывалар.
Шөлү – 6259,66 км2.
Шажынчы тургузуу – буддистер.
Автомобильдиң кодунуң дугаары – 17.
Куржаг шагы – MSK+4 (UTC+7).
Кожуун республиканың барыын чүгүнде турар. Кол хеми — Хемчик (Барлык хем адырлыг).
Сумулар чизези
эдер- Кызыл-Мажалык сумузу, төп сууру Кызыл-Мажалык;
- Аксы-Барлык сумузу, төп сууру Аксы-Барлык;
- Аяңгаты сумузу, төп сууру Аяңгаты;
- Барлык сумузу, төп сууру Барлык;
- Бижиктиг-Хая сумузу, төп сууру Бижиктиг-Хая;
- Ак сумузу, төп сууру Дөң-Терезин;
- Хөнделең сумузу, төп сууру Хөнделең;
- Шекпээр сумузу, төп сууру Шекпээр;
- Эрги-Барлык сумузу, төп сууру Эрги-Барлык.
Хакасияже, Бай-Тайгаже, Мөңгүн-Тайгаже, Чөөн-Хемчикче хап чедер автооруктарлыг.
Ада-чурттуң Улуг Дайынынга кожуундан үнген эки-турачылар
эдерКожууннуң Шекпээр сумузундан 8 эки-турачыларны фронтуже үдээн[1][2].
| Ат-сывы | Шеригжи ады | Шеригжи мергежили | Тодарадылга |
|---|---|---|---|
| Моңгуш Чот Балдаң оглу | улуг сержант | ||
| Моңгуш Шет Оңгак оглу | 3-кү взводтуң дайынчызы | ||
| Моңгуш Кечил-оол Кыдат-оол оглу | 2-ги взводтуң дайынчызы | ||
| Моңгуш Тогул Маңнай-оол оглу | |||
| Ооржак Чиңгир-оол Чыртак-оол оглу | 1-ги взводтуң дайынчызы | ||
| Ховалыг Хопуя Тогдуш оглу | ужудукчу-истребитель | ||
| Бичен-оол Тимофей Күзепей оглу | улуг лейтенант | ||
| Моңгуш Сат Эрекей оглу | улуг лейтенант | ||
| Моңгуш Сундуй Өкээней оглу | 2-ги взводтуң дайынчызы | ||
| Моңгуш Саваар-оол Тыпылаң оглу | пулемётчу | ||
| Доңгак Баян-Төгүс Достак оглу | 3-кү взводтуң дайынчызы |
Солун чүүл
эдерОрустар "Барыын" деп сөстү адай албас боор улус чүве. Мооң ужурунда олар ол сөстү бодунуң славян дылынга таарыштыр "Барум" кылдыр арай өскерти адап алган. Совет үеде Ак-Довурактың асбест комбинады ажылдап турар үеде, аңаа орустар база чурттап чораан. «Барум» деп сөс «Барыын» деп тыва сөстүң үрелик хевири деп чүвени аныяк улус билбес боор чүве. Чамдык тывалар «Барум» деп жаргон сөс-биле төрээн «Кызыл-Мажалык» суурун адап турар.
Үндезини
эдер- Барыын-Хемчик кожуунда чагырга чериниң сайтызы. Archived 2015-12-25 at the Wayback Machine
- Тыва чуртунда кожуун, суму чизези. Archived 2016-06-24 at the Wayback Machine
- Барыын-Хемчик кожууну Тыва Республика чазааның сайтызында. Archived 2017-07-16 at the Wayback Machine