Бавун-оол, Уин-оол Андрей оглу

Уин-оол Андрей оглу Бавун-оол (орус. Бавун-оол, Уин-оол Андреевич).

Кара-Хая – Уин-оол Бавун-оолдуң төрээн чери болгаш эң-не ынак булуңу. Бо черниң каас-чаражын ол бүгү назынында магадап ханмаан. Ооң сагыжынга Таңды-Уула сыннары кайгамчык тоолчургу маадыр ышкаш сагындырар – эртен оттуп келгеш, арын-шырайындын уйгунуң туманын арылдыргаш, мөге-шыырак эгиннеринге ак-көк дээрни баганалапкан дег.

Ол ышкаш аңаа мал малдаары – чер кырында эң-не бурунгу мергежил. Кижилер тараа тарып, бажың тудуп билбес турда-ла, мал-маганны өстүрүп, кадарып, оъткарып өөрени берген. Эртен быштак-биле, дүъште – эът-биле, кежээ-сүт-биле чемненип-даа чораан.

Уин-оол аныяк турда-ла, ажыл-агыйның директору Колесников кадарчылаарын сүмелээн, чүге дээрге ооң мал аразынга өскенин, ханындан малчын уктуун дарга билир. Үе-чергелери машина-техникаже чүткүлдүг, ол үениң сонуургалы ындыг-даа турган болза, Уин-оол дораан чөпшээрешкен.

Шак ынчаар Уин-оол Андреевичиниң күш-ажылчы намдары, бүгү амыдыралында салым-чолу шиитпирлеттинген. Одар-белчиир солуп, хой кадарып чорааш, ол оран-таңдызының, даглар, арга-арыгларының, хову-шөлдериниң ээзи мен деп чүвени билип, аңаа чаңчыккан. Бодунуң херээнге бердинген малчын кижиниң ажыл-херектери, сагыш човаашкыннары төнчү чок. Эртен даң хаяазындан кара дүнеге чедир үстүр эвес: малды одарже үндүрер, суггарар, кажаалаар, оон эртсе, аарыг-аржыын эмнээр, өдек-кыштааның хөй ажылы дээш, чүү чок дээр. Хүннер, айлар, чылдар ынчаар шуужуп-ла турар – бирээзи өскезинге база шуут дөмейлешпес.

Чылдың дөрт эргилдезинде чымыш үстүр эвес: час келир – чаш төл хүлээп алыр, чай келир – көшкеш чоруп бээр, дүк-даа кыргыыр, күс келир – кышка шыңгыы белеткенир, кажаа-хораа, сиген-ширбииш...

Хойну бедик дагларга одарладырын С.К. Тока аттыг совхозтуң малчыннарының аразындан Уин-оол Андреевич Бавун-оол бир дугаарында эгелеп, өскелерге үлегер болган. Даглыг черниң оруу кадыр-берттиг, амыр эвес-ле болгай. А көстүр-көзүлбес чиңге кокпаны алгыдып, өскелерге улуг орук кылып бээри оон-даа берге. Ынчалза-даа У.А. Бавун-оол бергелерге торулбайн, эрес-кежээ ажыл-ижи болгаш хөй чылдарда мөөңнээн билиг-мергежили-биле С.К. Тока аттыг совхозка, оон чоорту районга болгаш республикага ат-сураглыг, дуржулгалыг малчыннарның санынга кирген.

Хой ажылының уксаажыдылга совхозунга нарын дүктүг, тус черге чаа-ла өстүрүп эгелээн кодан хойдан ол төрүүр чүс хойга онааштыр 12 чедир хураганны доруктуруп өстүрүп эгелээн. Күш-ажылчы чедиишкиннери дээш ооң хөрээнге Маадырның алдын медалы чайыннай берген.

Үндезини

ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. Тыва Республиканың Күрүне ному. Заслуженные люди Тывы ХХ века. Государственная книга Республики Тыва. Рецензенты: директор Института истории ОИИФФ СО РАН, чл.-корр. РАН, д-р ист. наук В.А. Ламин, ст. научный сотрудник Института истории ОИИФФ СО РАН, канд. ист. наук Н.Н. Аблажей. Редакционная коллегия: В.Я.Тимофеев, В.Ф. Чадамба –ответственные редакторы; канд. ист. наук Ч.М. Доржу, канд.филол.наук М.П. Татаринцева. Научное редактирование осуществлено Тувинским институтом гуманитарных исследований, руководитель – канд. ист. наук В.Д. Март-оол.