IX-ку Далай-Лама

Тос дугаар Далай-Лама Чалбаа Луңток Чамзы азы Гьялва Луңток Гьяцо (моол. Лундонжамц) 1805 чылда төрүттүнгеш 1815 чылда Дээрже чайылган. Кончуг сонуургаачал ол оол аарыгдан мөчээн деп чугаа бар. Бир эвес бо оол үр чурттаан болза, ооң мурнундагы Далай ламаларның кылган ажылын чааскаан кылып шыдаптар деп көрүп, Төвүт чуртунга улуг кажыыдал эрттирген. Далай-Ламаларның аразындан чаш назынында мөчээн дың чаңгызы болуп турар, база оларның аразындан 22 хар четпейн чыткаш мөчээн дөрдүнүң бирээзи.

Намдары

Чалбаа Луңтоктуң төрүмелин буянныг тускай демдектер илередип турган. 1805 чылдың декабрь 1-де Төвүттүң Кам можузунда Дан Чохор (азы Денчокор) хүрээзинден ырак эвеске ол төрүттүнген. Кезек дөзүктер келир Далай-Ламаны өскүс деп, а өске дөзүктер ооң ада-иезиниң ат-сывын айтып турар: Тензин Чокйоң и Дондруб Долума. Чалбаа Луңтокту дараазында Далай-Лама хевирлиг деп даап бодааш, ол бичии турда-ла ону Лхаса кавызында Гаңтең хүрээзинге экелгеннер. Аңаа Чалбаа Луңтокту Төвүт Чазак төлээлери база ооң аразында Бежиңден Цин династияның (?) төлээлери, амбыннары шылгалдалааннар. VIII-ки Далай-Ламаның өөрлериниң күзенчиг шилилгези турган. Төнчүзүнде ону Далай-Лама кылдыр шилээн, VII-ги Панчен-Лама, Балдаң Тенпай Ньима, 1808 чылда ооң чажын байыр-езулал-биле кескеш, чаа Далай-Ламага Лопсаң Тенпай Ваңчук Луңток Чамзы деп ат берген.

Дөзү

" К.К.Кудажы, Ю.Ш.Күнзегеш. Улуг-Хем: Тыва чогаалчыларның сеткүүлү 5-6. Доржготов "Судур". 1993чыл."