Үүлгедиглер
Үүлгедиглер Үүлгедиг, үүлгедиглер (буддизм) — буддизмге бир тускай билиишкин.
- Алыс шыннарындан ап көөрге, үүлгедиглер ийи янзы болур: өш-өжээргел болгаш ооң күүселдези. Өш-өжээргел болза күш-биле болгаш аас-биле кылыр үүлгедиглерниң мурнунга турар болгаш үүлгедиглерже иттиктирер медерелдиң чылдак кагар чүүлү болур. Күүселде - ол дээрге өш-өжээргелди боттандырып турар үеде болур күш-биле азы аас-биле кылыр үүлгедиглер-дир.
- Үүлгедигниң алыс уржуктарын алгаш көөрге, үш хевирниң үүлгедиглери бар бооп турар: алдар-хавыяа бээр,алдар-хавыяа бербес болгаш чайгылбас чорук бээр. Алдар-хавыяа бээр үүлгедиглер аас-кежиктиг хуулгаазын түңнелдиг болур: кижилер, чартык бурганнар болгаш бурганнар түрүзү бооп соңгу назыда хуулуп төрүттүнер. Алдар-хавыяа бербес үүлгедиглер багай хуулгаазын түңнелдиг болур: адыгуузун амытаннар, аш бириттер болгаш эрлик оранында хилинчек-теттиргеннер түрүзү бооп соңгу назыда хуулуп төрүттүнер. Чайгылбас чорук бээр үүлгедиглер болза үстүкү ораннарже, азы хевирлер болгаш хевири дүрзүленмээннер делегейлеринче чоокшуладыр.
- Бүгү үүлгедиглерни күш, сөс болгаш угаан үүлгедиглери деп кезектерге аңгылап болур, уржук түңнелдерин канчаар хынап болурул дээрзиниң талазы-биле ол үүлгедиглерни үш хевирге ылгаар: үүлгедиглерниң амгы бо назыла " чыгдынган" уржук, түңнелдерин амгы бо-ла назыда, соңгу назыда азы ооң дараазында катап төрүттүнген санында шыглап болур.
Дөзү
эдер- " К.К.Кудажы, Ю.Ш.Кюнзегеш. Улуг-Хем: Тыва чогаалчыларның сеткүүлү 5-6. Владимир Кара-Сал "14-кү Далай-Лама Тывада". 1993 чыл."