Эр кижиниң ат-алдарының кодекизи

Эр кижиниң ат-алдарының кодекизиТываның эр улузунга үндезилээн кодекс. 2012 чылдың ноябрь 16-да Дээди Хуралдың айытканы ёзугаар эң баштай демдеглээни адалар хүнүнге таварыштыр болган Республиканың II-ги адалар шуулганынга хүлээттинген[1]. Эр кижиниң кодекизин тургузар деп чарлыкты 2011 чылдың ноябрь 19-та болуп эрткен Республиканың I-ги адалар шуулганынга айыткан[2]. Кодекстиң эгелекчизи (инициатор) — Тываның баштыңы, Чазааның даргазы Шолбан Валерьевич Кара-оол.

Кодекстиң сөзүглели

эдер

Бистер, Тыва Республиканың эр кижилери, боттарывыс­тың эрге-ажыктарывысты болгаш күзел-чүткүлдеривисти илерет­пишаан;

  • биске чаагай болгаш чөптүг чорукту, бүзүрелди дамчыткан өгбелеривистиң төөгүде ёзу-чаңчыл­дарынга болгаш мөзү-шынарының принциптеринге даянмышаан;
  • херээженнерниң эргелерин болгаш хосталгаларын эң дээди үнелел деп хүлээп көрбүшаан, демократтыг ниити­лелди сайзы­радырын бүгүдениң хүлээп көрген принциптерин сагывышаан;
  • амгы болгаш келир салгалдарның мурнунга эр кижилерниң мөзү-шынар кижизидилгези дээш бодувустуң харыысалгавысты медереп билбишаан;
  • Тывада Эр кижиниң ат-алдарының кодекизиниң төлевилелин кожууннарга болгаш сумуларга эр улус чыыштарынга деткээнин удуртулга болдурбушаан.

Тываның бо кодекизин хүлээп ап, ону чайгылыш чок күүседир кылдыр чарлап тур бис:

1. Сен бурунгу чаагай сеткилдиг чоннуң салгалы сен, а ынчангаш төлеп чок чорук кылыр эрге чок дээрзин кажан-даа, каяа-даа утпа. Бодуңнуң төрел салгалыңны билир болгаш сактып чор.

2. Бодуңнуң чонуңнуң болгаш булуңуңнуң дылын, чаңчылдарын, культуразын болгаш төөгүзүн өөрен, ол билиглер сээң сагыш-сеткилиңни быжыглаар, сүлдеңни бедидер, берге үелерде күштү немээр.

3. Бодуңнуң угаан-медерелиңни болгаш күш-дамырыңны доктаамал сайзырат. Кадыкшылды дадыктырар болгаш быжыктырар херек, хоралыг чаңчылдарга алыспа, бодуңнуң өндүр улуг өгбелериңге төлептиг бол.

4. Ажылды бодуң кыл, күш-ажылды хүндүле, өске кижиниң өнчүзүнче хол сукпа.

5. Өске кижиге кажан-даа адааргава. Бир эвес ёзулуг кижи болзуңза, ону бодуңнуң ажыл-херээң-биле, чаагай үүлең-биле бадытка. Өскелерниң чедиишкиннерин үнелеп өөрен.

6. Кымның-даа сөөк-язызын болгаш чүдүлгезин куду көрбе, ооң-биле чергелештир бодуңнуң өгбелериңниң чүдүлгезин хүндүлеп чор.

7. Чоргаар болгаш шынчы, күштүг болгаш чаагай сеткилдиг, дуза кадарынга кезээде белен бол. Бичиилерни хумагала база камгала, улугларны, ылаңгыя сеңээ амыдыралды чаяаган ада-иеңни, хүндүлеп база дыңнап чор.

8. Бодуңнуң өг-бүлеңниң, бодуңнуң ызыгуур салгалыңның адын болгаш алдарын сыкпайн чор, сээң ажыл-херээңден чүгле сени эвес, сээң чонуңну база үнелээр апаар.

9. Өгбелерниң чагыын дээди даңгырак кылдыр хүлээп ап, алыс шынны шиңгээдип ал — эр кижиниң өндүр улуун кажан-даа ооң бай-шыдалдыын эвес, а ооң өг-бүлезиниң, чонунуң болгаш Ада-чуртунуң мурнунга харыысалгазындан үнелеп чораан.

  1. Медээлелдиң кол дөзү
  1. В Туве принят Кодекс чести мужчин
  2. Мужской взгляд на проблемы общества. В Туве прошел первый форум отцов