Эне — кырган-ава. Кырган-авазын кый дээрде, азы аңаа бир чүве чугаалаар дээнде "эней" дээр.

Сөстүң утказы эдер

Тыва дыл эдер

Тожу биле Тере-Хөл улузу эне деп сөс-биле чүгле авазының авазын адаар турган. Сеңгел улузунуң чугаазында эне дээрге ада азы ие кижиниң авазы бооп турар.

Шор дыл эдер

Шор чоннуң чугаазында эне дээрге ие кижи бооп турар.

Алдай дыл эдер

Алтай чоннуң чугаазында эне дээрге ие дээн уткалыг сөс бооп турар.

Хакас дыл эдер

Кызыл деп төре-бөлүктүң улузу херээжен кырган кижини иней дээр-дир.
Литературлуг дылда ине биле иней деп сөстер бар.

  • "Ине" дээрге кандыг бир кыс амытан. Чижек кылдыр, "аарнынъ инезі" деп сөстерни тывалаар болза "ары энези" азы "ары өөнүң херээжен ээзи" дээн бооп турар.
  • "Иней" деп сөс ийи уткалыг: бир дугаар утказы дээрге хережээн кырган кижи, сөстүң ийи дугаар утказы ёзугаар кижиниң алган кадайын ынча деп айтыр.

Эрги түрк дыл эдер

Латин транскрипция ёзугаар.
Ana — эне. Бо сөстүң утказы-биле эне дээрге ава кижи бооп турар, кырган-ава эвес.

  • Ana ata — ада-ие.
  • Kenč anasïn emdi — Уруг энезин эмди.

Солун чүүл эдер

1968 чылда үнген Тенишев деп кижиниң Тыва-орус словарында "эне" деп сөстү ийи аңгы кылдыр очулдурган.

  1. Кырган-авазының авазы (орус. прабабушка) кылдыр очулдуруп бижээн.
  2. Уруг алчып бээр кижи (орус. няня) кылдыр база очулдурган.

Үндезини эдер

  1. Б. Баярсайхан. О некоторых лексических особенностях языка ценгэльских тувинцев Северо-Задной Монголии, арын 180. // ТИГИ. Учёные записки. Вып. XIX. Республиканская типография, 2002 г. ISBN 5-9267-0052-3
  2. Шор-қазақ пазок қазақ-шор сӧстӱк. // Н. Н. Курпешко-Таннагашева, Ф. Я. Апонькин. Кемеровское книжное издательство: 1973 г. Арын 73. ISBN 5-7550-0385-8
  3. Материал подготовлен с использованием школьного «Алтайско - русского словаря», Н.И.Когунбаева, Горно – Алтайск, 1991 г.
  4. Тілниң литератураның паза историяның хакас научно-исследовательскай институды. Хакас тілінің диалекттері. Очерктер паза материаллар. Хакасское отделение Красноярского книжного издальства. Абакан — 1973. Арын 143.
  5. Хакасско-Русский словарь. Сост. Баскаков и А. И. Ингижекова-Грекул. Около 14000 слов. С приложением очерка «Хакасский язык». Министерство культуры СССР. Государственное издательство иностранных и национальных словарей. Москва — 1973. Арын 59.
  6. ANA мать. (amv -anč):арын 43. // Академия наук СССР институт языкознания. Древнетюркский словарь. Издательство «Наука» Ленинград, 1969 год.
  7. Тыва-орус словарь: 22 000 хире сөстуг / под ред. Э.Р. Тенишева. - М. : Советская энциклопедия, 1968. - 646 с.