Хымыс
Хымыс (орус. кумыс) – бе сүдүнден кылган чемнерниң бир янзызы. Шаг төөгүден бээр тывалар чылгы малды өстүрүп чораан. Бениң сүдүнден хымыс кылыр. Бени бир хүнде каш-даа катап саар.
Бе сүдүн саггаш, ол-ла дораан тускай доскаарга кудуптар. Ол доскаарда бе сүдү бир хонгаш, хымыс апаар. Тыва кижилер хымысты суксун кылдыр база эм кылдыр ажыглап чораан. Арган-дорган уругларга бениң хымызын ижиртир. Оон ыңай көску-хөрек аарыг кижилер база бе хымызын ижер. Ишти-баары хоочулуг кижилерге база бе хымызын ижиртир.
Чаш уругларның ишти чазалзын дээш, чаа сагган бе сүдүн бичиилеп ижиртир. Бурун шагда тыва кижилер он үш хар чедир уруг-дарыынга бе хымызын чай санында ижиртир чаңчыл турган. Саар бези чок улустуң ажы-төлү бе саап турар аалга баргаш, бе хыызын албан ижер турган.
Дөс
эдер- Моңгуш КЕНИН-ЛОПСАҢ: ТЫВА ЧАҢЧЫЛ. Тыва чоннуң ыдыктыг чаңчылдары. – Тувинские традиции. Книга вторая: священные традиции тувинского народа. – Кызыл: Тувинское отделение педагогического общества при Министерстве образования республики Тыва: Издательство “Новости Тувы”, 1999. На тувинском языке. 352 с.