Хей-аът тугу (төв. лунгта, моол. хийморь) — Төвүт бурган шажынында чиндимин чүктээн аът хевирлиг белги-демдекти (символну) чуруп, тариналар бижип каан дөрбелчин өӊнүг ама пөс.

Хей-аът тугу

Хей-аът эдер

Хей-аът (төвүт: лунгта, моол: хийморь) - бо белги-демдекти (символду) кижиниӊ камгалакчы күжү азы амы-тынныӊ күжү деп санап турар. Бурган (Буддажы) шажынында Амы-тынныӊ күжүнүӊ белги-демдээ чиндимин (күзелдер боттандырып, аас-кежикти болгаш сайзыралды чедирип турар эртине) чүктээн аът болуп турар. Күштүг, бүрүн бүдүштүг хей-аът тугу турда бүгү херектер чедиишкинниг болгаш кижиниӊ кадыкшылы баксыравас.

Хей-аът деп билигниӊ адынче кирип турар «хей» деп сөс агаар-биле харылзаалыг болгаш кижиниӊ тыныжын илередип турар, болгаш бурганчы билиглерде прана-биле (тын-биле) холбаап турар. Бурганчы (Буддажы) билиглерде кижиниӊ праназы амы-тын күжү-биле харылзаалыг.

Хей аътты беш кижиниӊ мага-бодунуӊ болгаш өртемчейниӊ магабуттарын (эге элементилерин) илередип көргүзүп турар беш кол өӊ-биле дарзыктарда (тукчугаштарда) чуруп турар. Ынчангаш ол дарзыктарда хат-салгынга таварышканда ажылдап салдар чедирер тариналарны бижип турар. Мындыг таварылгаларда азыпкаан кижиниӊ күчү-шыдалы көдүрлүп, көвүдеп эгелээр.

Азарыныӊ беттинде дарзыктарны тускай ёзулал (раб-не) кылдыртып, ламага айызадып алыр болза чогуур. Лама кижи ёзулал үезинде дарзыктарже бүгү Бурганнарныӊ (Буддаларныӊ) ук-дөстүг мерген-угаанын чалап алыр. Ынчангаш лама хей-аът тугун кандыг хүн болгаш хей-аътты чалап турар кижиниӊ шыдаар шаан барымдаалап, каяа азар болза экизин айтып чугалап бээр. Шаанда хей-аът тугун колдуунда даглар кырыӊга болгаш өглер чанынга азып турган. Хей-аът тугунуӊ ынчаар азары кижиниӊ мага-бодунуӊ күчү-шыдалын таарыштырарынга, озал-ондактан болгаш өске багай болуушкуннарны чайладырынга, кижиниӊ чурагайда төртүнген чылыныӊ болгаш ук чылдыӊ магабуттарыныӊ (эге элементилериниӊ) олуттары-биле чөрүлдээлерин соксадыр херек. Ынчалза-даа хей-аът тугунуӊ кол утказы чедимче биле аас-кежикти боттарыныӊ өөнче чалаарында.

Дарзыктыӊ ортузунда аътты, булуӊнарында пар, арзылаӊ, хаан-херети биле улуну чуруп каан. Бо тынныг амытаннар бүрүзү беш кол магабуттарныӊ кайы-бирээзиниӊ тодаргай хемчээл-делгеминде чоруп турар.

Пар ыяштар аразынга арга-арыгда чуртап турар болгаш бурганчы чурагайда (буддажы астрологияда) агаар азы хейниӊ магабудун илередип турар. Төвүттүӊ харлыг арзылаӊы чер-довурак магабуттуӊ эӊ-не мөөӊнээн алыс ужурун илередип турар Делегейде эӊ бедик Хималай даглар кырында чурттап турар болгаш чер азы довурактыӊ белги-демдээ болуп турар. Хаан-Херети дээрге чер-суг ээлерин илередип турар, думчуунда чылан ызырып алган кылдыр сиилбип чуруп турар илби-шидилиг куш-дур. Ол от магабутту илередип турар. Ынчаарга улу ужуп турар-даа болза сугда чурттап турар болгаш суг магабутту илередип турар.

Дөзүк эдер

http://dazan.spb.ru/buddhism/symbols/kon-vetra/