Төре-Хөл

Төре-Хөл (моолдап Төре-Нуур) - «Убса - Нур ыйгылаажынын» «Цугээр элс» деп кластерлиг девискээринде, даш - кожээлер, базырыктар, «сыын даштары» - биле байлак, улустун дыштаныр чери. Эрзин. Төөгүзү Улустуң чугаазы-биле алырга шаанда бир тыва малчын чораан, ол черниң черинге чоруп чорааш мунуп чоруур аъдын чидирип алган, даң хаязы адып турда ол оттуп келгеш хөлдүң баарынга баргаш кыйгырган- "төрээ", "төрээ" деп.

Төре-Хөлде куш

Төре-Хөлче орук

Төре-Хөл – Тываның кайгамчык чараш, улуг хөлдериниң бирээзи. Ол «Убса-Нур ыйгылаажы» заповеднигинге хамааржып турар. Төре-Хөл республиканың мурнуу чүгүнде, Эрзин суурдан 19 км черде, кожавыс Моолдуң кызыгаарында чыдар. Хөлдүң узуну 16 км чедип турар, калбаа – 3 - 4 км, а ханызы – 4 - 5 км. Далай деңнелинден бедии – 1148 метр.

Ооң чоок - кавызын долгандыр алдынналып чыдар элезинниг хову ону онза хевир киирип чыдар. А Эрзин суурдан Төре - Хөлче чоокшулап олурарга, тоолзуг болгаш кайгамчык чараш даглар чурумалдыг бойдузун улам каастаан ышкаш бир тускай хевирлиг апарган чыдар. Келген аалчылар ол дагларның чаражын магадап, бойдус­туң чаяаганы катаптаттынмас хевирлерин кайгап ханмастар.

Чайның кончуг изиг агаарының температуразы 32 градус чедип турда, хөлдүң суу 21 градус чедир чылый бээр. Төре - Хөлге чаңгыс катап дыштанып барган улус ону сонуургап база катап аңаа келир күзели чайгаар-ла тыптып келир. Ол келген аалчыларының сонуургалын каас - чараш чурумалы - биле хаара тудуп, оттуруптар сорунза күштүг.