Сүттүг шай
Сүттүг шай — тываларның эң ынак чем шынарлыг суксуну, хүндүткел суксуну.
Сүттүг шай кижиниң суксаанын эки хандырар, күш киирип сергедир. Инек сүдүнден аңгыда, хой, өшкү сүдү-биле сүттээн шай кайгамчык чаагай. Теве сүдүнде дус, күжүр хөй, ынчангаш баштай шайже дус кагбайн, соонда немеп алза эки. Отка пашты салгаш, сугну кудар, соктаан шайны база хөй эвес дусту каггаш хайындырар. Хайынган шай саргарып, чеми кээрге, кырынче сүттү кудар. Аргалыг болза чиг сүт-биле сүттээш, быжыр саарар. Шайның сүдү бышкан соонда хөнекче шүүр дамчыштыр хымыш-биле кудар. Шаарны ылгаар. Шайга хамаарышкан улусчу чаңчылдар кайы көвей. Чижээлээрге, хүндүлээн кижизинге шай кудуп бээрде:
Ада-өгбеден дамчаан
Ак чемнин дээжизи,
Келир үени оштаан
Кедергей хүндүткелдиң бирээзи —
Ак сүттүг шайымны
Аалчы Силерге сундум, —
дээш, шайлыг аяан ийи холдап сунуп бергеш, хөнээн шайы-биле база тавакка чемни ооң баарынга салыр чурумнуг.
Дөс
эдер- Ном «Холу чемзиг авам сөнү»