Күңгүрбаа
Күңгүрбаа — Сарыг шажынның Бурганнары турар булуң.
Күңгүрбаа Сарыг шажынның Бурганнары турар булуңну - күңгүрбааны өг-бүлеге канчаар шын салырыл.
Күңгүрбаа аргалыг болза-ла мурнуу чүкче көрүнген болур ужурлуг. Бир эвес силерниң бажыңыңарга азы квартираңарга күңгүрбааны дорт мурнуу чүкче көрүндүр дериир аргазы чок болза, ында коргунчуг чүве чок. Буттарының таваңгайы күңгүрбааже көрүндүр удувас азы чытпас.
Күңгүрбаага Будданың Мага-Бодун, Сөс-Домаан, Угаан-Сарыылын хүндүткээн херекселдер турар ужурлуг.
1. Будданың Мага-Бодун хүндүткеп, ыдыктаары-биле күңгүрбаага Будданың шуткуп каан дүрзүлерин, чураан чуруктарын (танкаларны) дерип салыр.
2. Будданың Чугаа-Домаан хүндүткеп, ыдыктаары-биле судурларны, номнарны салыр. Күңгүрбаага Пражня-Парамита, Дуйба (Пражня-Парамитаның кыска хевири), Чадамба, Доржу-Чотпа, Шираб-Нинбо, Ламрим деп номнарны салып алыры дыка эки болур.
Силерниң кичээңгейиңерге: ыдыктыг номнар кырынга чүнү-даа, Будданың шуткуп каан дүрзүзүн-даа салып болбас!
3. Будданың Чырык-Угаанын хүндүткеп, ыдыктаары-биле күңгүрбаага суурганы салыр азы ону цаца-биле (суурганың хоолгазы хевирлиг) азы суурганың анаа чуруу-биле (азы тырттырган чуруу-биле) солуп болур. Бир эвес оларның кайызы-даа чок болза коңга биле очурну салып каап болур.
Күңгүрбааның эң-не ортузунга Будданың шуткуп каан дүрзүлерин, азы чураан чуруктарын салыр. Ортузунда ол ышкаш Үндезин Башкының чуруу ооң бодунуң овур-хевиринге азы Будда Бурганның, азы Цоңкапаның, Атишаның, Падмасамбхаваның болгаш өскелерниң-даа овурунга турар ужурлуг. Ооң соонда идамнарның : Ямантаканың, Гухьясамаджаның, Чакрасамвараның болгаш Калачакраның овур-хевирлери турар. Бир эвес ол бүгү танкалар болур болза оларны азар херек, а оларның баарыңга бурганнарның шуткуп каан дүрзүлерин салыр. Үш дугаарында он чүктерниң ээлери буддаларның овур-хевирлери турар. Ооң соонда бойдусадылар, Манзышири, Аволокитешвара, Дарийгилер болгаш өскелерниң-даа чуруктары турар. Оларның соонга камгалакчы бурганнарның: дактарның, дакиналарның, Өөредигниң камгалакчылары Сагыызыннарның чуруктарын азар.
Күңгүрбааның ортузунга кандыг-бир шуткуп каан дүрзүнү, ол чараш-тыр дээш, салып болбас. Чижелээрге, бир эвес силер Сагыызынның шуткуп каан аажок чараш дүрзүзүн садып алгаш, ол дүрзү Будданың дүрзүзүнден оранчок чараш-тыр азы өртээ аар-дыр дээш, солуй салыптар болзуңарза, ол кончуг шын эвес болур.
Бажыңда турар күңгүрбааны доктаамал арыглап, хүндүткеп, сүзүглээри аажок улуг буян-кежикти чыып алырының аргазы болур. Кижи боду кандыг-даа байдалга (эки-даа,багай-даа) тургаш Будданы хүндүткеп, сүзүглээри база улуг буян-кежик кылганы болур.
Ынчангаш өйлеп-өйлеп дыка эки, арыг-чаагай күзелдер, бодалдар-биле өг-бүледе турар күңгүрбаага барып тейлеп ап турарга кончуг эки болур. Ол үеде силер бүгү буддалар, бойдусадылар күңгүрбааның шуут иштинде турар кылдыр ынчаар бодаар ужурлуг силер, ол чүл дээрге бүгү хола бурганнар болгаш танкалар буддаларның болгаш бойдусадыларның дириг овур-хевирлери болуп турары ол.
Дөзү
эдер- Лопсаң Чамзы Камбы Тыва Республиканың Камбы-Лама эргелели. Сарыг Шажынны өг-бүлеге сагыырының талазы-биле ёзу-чаңчылдар. Тыва дылче очулга болгаш ном кылдыр белеткээни: Чочагар Моңгуш, Кызыл - 2007.