Кори, Герти Тереза

американ биохимик

Ге́рти Тере́за Ко́ри, төрүттүнгенде Ра́дниц (англ. Gerty Theresa Cori, Ге́рти Тере́за Ра́дниц-Ко́ри, 15 август 1896, Прага, Австро-Венгрия (амгы Чехия) — 26 октябрь 1957) — американ биохимик. АКШ-тың Национал эртемнер академиязының кежигүнү (1948).

Герти Тереза Кори

Төрүмел ады чех. Gerty Theresa Radnitz[4]
Төрүттүнген хүнү: 1896 августтуң 15(1896-08-15)[1][2][3][…]
Төрүттүнген чери:
Мөчээн хүнү: 1957 октябрьның 26(1957-10-26)[1][2][3][…] (61 хар)
Мөчээн чери:
Чурт:
Эртем сферазы: биохимия[d][1][4] биле медицина[d][4]
Ажыл чери:
Альма-матер:
Шаңңалдары:

Өөнүң ээзи Карл Кори-биле кады 1947 чылда физиология болгаш эмнелге талазы-биле Нобель шаңналын «гликогенниң каталитиктиг хуулуушкунун ажытканы дээш» алганнар.

Намдары эдер

Герти Тереза Радниц 1896 чылдың август 8-те Прагага еврей өг-бүлеге төрүттүнген. Отто Радниц, ооң ачазы, Богемияга чигир заводунуң даргазы. 10 харлыынга чедир Герти бажыңынга өөренип турган, ооң соонда 1912 чылда уругларга белеткел школазын дооскан. 1914 чылда Карл Фердинанд аттыг университеттиң (Carl Ferdinand University) эмчи талазынче кирип алган. Аңаа келир үеде өөнүң ишти Карл Кориге дужа берген. Венага 1920 чылда олар өгленип алганнар.

Ол берге үелер турган. Чиир чем безин чедишпес. Ооң кадында еврейлерни Европага көрбестеп эгелээн үелер. Ынчангаш-ла боор олар өг-бүлези-биле Американың каттышкан штаттарынче көже бергеннер.

Америкада шинчилел ажылы эдер

1922 чылда олар Америкага көжүп келгеннер. Нью-Йорктуң Күрүнениң Институдунга ажылдай бергеннер. Аңаа келгеш, кижиниң гормоннарын шинчилеп, глюкоза, гликоген база сүттүг кислотаны шинчилеп, эртем ажылдарын бижип эгелээннер.

Гликогенниң өзүлдезин шинчилээр ажылче кол күжүн угландырып, ханда гликогенниң улгадыры сүттүг кислотадан хамааржыр деп түңнеп турган. А сүттүг кислота кижиниң болгаш дириг амытаннарның шыңганнарындан кээр. Ол чедиишкинни олар боттары «цикл углеводов», деп адаан, а соонда барып, «цикл Кори» деп адай берген.

1931 чылда Герти биле Карл Сент-Луисче көже бергеш, ол-ла шинчилелдерин ханыладып шинчилеп турганнар.

Эртем чадалары эдер

  • 1914—1920 − магистр, Университет Карла-Фердинанда, Прага, Чехословакия
  • 1920—1921 − Педиатрияда клиниктиг практика, Каролинаның уруглар эмчизи, Вена, Австрия
  • 1921—1922 − Патологиялар факультеди, Институт Нью-Йорка, изучение Малигнантных болезней (Росвелл Парк), Буффало, Нью-Йорк
  • 1931—1947 − фармакология профессору, Отделение медицины Вашингтонского Университет, Сент-Луис, Миссури
  • 1947—1957 − Биохимия профессору, Отделение медицины Вашингтонского Университет, Сент-Луис, Миссури

Шаңналдары эдер

  • 1946 − Midwest Award Американского химического общества
  • 1947 − Squibb Award Ассоциации по изучению внутренней секреции
  • 1947 − Совместно с Карлом Кори, Нобелевская премия по физиологии и медицине
  • 1948 − Frances P. Garven Medal, Американского химического общества
  • 1948 − St. Louis Award
  • 1950 − Sugar Prize, Национальной академии наук США
  • 1951 − Borden Award, Ассоциации американских медицинских колледжей

Сактыышкын эдер

1979 чылда Герта Тереза Кориниң ады-биле Айның ындыкы талазында кратер адын адаан.

Демдеглелдер эдер

Шөлүглер эдер

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Ogilvie M. B. The Biographical Dictionary of Women in Science (англ.): Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th CenturyRoutledge, 2003. — Vol. 1. — P. 292. — 798 p. — ISBN 978-1-135-96342-2
  2. 2,0 2,1 Who Named It? (англ.)
  3. 3,0 3,1 https://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=6380 (нем.)
  4. 4,0 4,1 4,2 Чешская национальная авторитетная база данных
  5. 5,0 5,1 Studenti pražských univerzit 1882–1945
  6. https://vademecum.nacr.cz/vademecum/permalink?xid=85db3f69-589d-48de-8e87-57ca69841e60&scan=74acc3b3e1cc5dedaa915d4502081d60 — С. 189.
  7. https://www.timesnewspapers.com/webster-kirkwoodtimes/features/glendale-honors-nobel-prize-winners/article_eae27c9b-ee8f-5679-af01-1a95b1acb270.html
  8. https://www.nytimes.com/1957/10/27/archives/dr-gerty-t-cori-biochemist-dead-nobel-prizewinner-in-1947-with.html