Гестапо

Геста́по (а узадыр адатгынар) (нем. Gestapo; хурааңгай сөс бооп турар: нем. Geheime Staatspolizei, «чажыт күрүне полициязы») — Үшкү рейхтиң 1933—1945 чылдарда политиктиг полициязы. Удуртулгазы-биле Германияның Иштики херектер яамызының тургузуунда, оон сөөлүнде 1939 чылдан немей — нацист намның болгаш СС башкарылгазында Империяның айыылжогунуң кол эргелели (РСХА) тургузуунга база турган.

Гестапонуң Берлине Альбрехт Тажының кудумчузунда бажыңы. 1933

Рудольф Дильс — Гестапонуң бирги удуртукчузу (1933 тура 1934 чедир)

Гестапо Адольф Гитлерниң эрге-чагыргазындан өскээр бодалдыг, аңаа таарзынмас болгаш удурланыкчыларын сүрер турган, Германияның Ишитки херектер яамызының тургузуунга турган. Делгем бүрүн эргелиг болгаш, Германияның болгаш ооң ээжелээн девискээрлеринге шаажылакчы төре ажылдың эң кол херексели бооп турган. Гестапо Германияның режиминге удур күштерниң ажыл-чорудулгазын истеп ажылдап турган, күрүне органнарының кылдыныгларынга хомудал киирип болур административтиг шүүгүлерниң Гестапонуң ажылын хайгаараар эргези чок турган. Өске талазындан болза гестапо баш удур арест (нем. Schutzhaft) кылыр эргелиг турган — шүүгү шиитпири чокка тюрьмаже азы концентрациялыг лагерьже суп каап болур.

Делегейниң дайын трибуналы буруудадыр доктаалды (вердикт) гестапога, СС биле СД организацияларга кем-херек үүлгедиринге киржип турганы дээш чарлаан (чижээ, еврейлерни сүрүп болгаш узуткап, концентрациялыг лагерьлерге араатанзыг үүлгедиглери болгаш өлүрүүшкүннери, ээжелээн девискээрлерге эрге-дужаалын эмин эрттирип, кул ажылының программаларын чорудуп, туттурган шеригжилерни каржы көрүп база өлүрүп турган). Ук доктаалда Гестапонуң тодарадылгазынче Империяның айыылжогунуң кол эргелелиниң IV килдиниң даргалары кирген, оон ыңай гестапонуң даалгаларын күүседип турган килдирстерниң даргалары база; оон база ук тодарадылгаже кызыгаар полициязының албан ажылдакчылары база, ынчалза-даа каайлы албанының болгаш чажыт шөл полициязы ук тодарадылгаже кирбээн-даа болза, оларның үүлгедиг херектерин тускай көрүп турган. Гестапонуң айыткан дужаалдарын хамык кем-херектерни билбишаан ээжелеп турган кежигүннерин трибунал херектеннер деп чарлаан.

Улай көр.

Узуткаашкын лагерьлери

Дөс

1. Тыва дылдың тайлыбыр сөстүү (словарь). Том I, "Наука", Новосибирск 2003ч.