Быштак
Быштак – тыва улустуң база өске-даа чоннарның чиир чеми. Быштак болза ак чемнерге хамааржыр. Тыва чоннуң ёзузунда болза быштакты дагылганың сүзүктүг чеми деп адап турар. Тывалар кожуун бүрүзүнде быштакты кылып турар. Быштактың даштыкы хевири болгаш кылып алыр аргалары кожуун бүрүзүнде аңгы-аңгы болуп турар. Башкы сүттү хойтпактап алган соонда хойпакты кылыр аргалыг болур.
Буга бажы, ыяш бажы, бай ыяш, тел ыяш, хам ыяш, Таңды дагаан черлерге быштакты албан апаар. Бир калбак ыяш кырынга быштакты салгаш, дагылгалыг черге салып каар. Дагылга кылган черге хамнаан хамнар ол быштакты оран ээзи четтирип турар кылдыр алганырлар. Бурун шагда төрелдежип-аалдажырда, бир хап быштакты албан белеткеп алыр турган.
Быштакты кылыры
эдерБыштак кылыр дээнде, пашка сүттү хайындырыптар. Колдуунда сагган сүттү дораан хайындырыптарга, тергиин амданныг быштак болур. Өремелеп каапкан сүттү хайындыргаш, быштак кылырга арай чорбалаң быштак болур. Пашта хайнып турган изиг сүттүң кырындыва таракты азы хойтпакты кудуптарга, дораан итпектели бээр. Ол итпекти тускай даарап алган кеден хапка сарыг-суун шүүреп алгаш, ийи калбак ыяш аразынга ол-ла хапка итпекти салыптар. Калбак ыяш кырынга улуг дашты базыргаш салыптарга итпектиң сарыг-суу сызылгаш, калбавыргай быштак апаар. Чаа сагган сүт-биле кылган быштак сүтсүг болгаш чаагай амданныг болур.
Дөс
эдер- Моңгуш Кенин-Лопсаң "Тыва чаңчыл"