Аракчаа Лилия Кыргысовна
Аракчаа Лилия Кыргысовна (1939 чылдың июнь 26) - эколог-эртемден, экологияның профессору, биология эртемнериниң кандидады, Тыва Республиканың эртем талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы, улусчу кегээрелдиң тергиини, Россия Федерациязының дээди профессионал өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы.[1]
|
Аракчаа Лилия Кыргысовна | |
|---|---|
| Төрүттүнген хүнү: | 26 июнь 1939 (85 хар) |
| Төрүттүнген чери: | Ойрот-Тура, Алтай |
| Эртем сферазы: | Тываның амылыг амытаннары |
| Ажыл чери: | ТывКУ |
| Альма-матер: | Москваның мал эмчизи академиязы |
| Эртем деңнели: | биология эртемниниң кандидады |
Намдары
эдерЛ.К. Аракчаа 1939 чылдың июнь 26-да Алтай крайның Ойрот-Тура хоорайга төрүттүнген. Кызыл хоорайның №1 ортумак школазын дооскаш, Москваның мал эмчизи академиязының Өлүк аң өстүрер салбырынче кирген. Академияны дооскаш, баштай Өвүр, оон Бии-Хем кожууннарга ажылдап чораан.
1963 чылда Кызылда күрүнениң педагогика институдунга биология-химия факультеди ажыттынары билек, ону башкылаар кылдыр чалаан. 2 чыл иштинде Биология-химия факультединиң зоология кафедразының ассистендизи кылдыр ажылдаан. Ооң соонда 1965 чылда кафедраның улуг башкызы апарган.
1977 чылда Крупская аттыг Москва облазының педагогика институдунуң аспирантуразынче кирип алган. 1980 чылда «Структура мелких млекопитающих и булавоусых чешуекрылых высотных поясов Тувы»деп темага кандидат эртем чадазын камгаланган.
1982-1983 чылдарда Кызылда күрүнениң педагогика институдунуң бойдус-географтыг факультединиң деканы чораан.
1983-1992 чылдарда биология кафедразының эргелекчизи.
1996 чылдан экология болгаш зоология кафедразының профессору.
Ажыл-ижи
эдерЛ. К. Аракчаа 1963 чылда Кызылда күрүнениң педагогика институдунга (амгы ТывКУ) биология-химия факультединиң үндезилекчилериниң бирээзи. Ооң ачызында факультетти дыка хөй шыырак белеткелдиг база бедик деңнелдиң профессионалдары факультеттен үнген. Л.К. Аракчаа, эколог-эртемден кылдыр көшкүн чоннарның чаңчылдарының база амыдыралының аайының тургустунганының айтырыгларын шинчилеп чоруур. "Экологическое образование и воспитание с использованием экологических традиций народов Центральной Азии и тувинского народа" деп концепцияның автору. Ооң тургускан программазы-биле Эрзин кожууннуң Мөрен ортумак школазы, Өвүр кожууннуң Хандагайты ортумак школазы база Улуг-Хем кожууннуң Торгалыг ортумак школазы экологтуг угланыышкынныг шенелде школалар ажылдап турар.
Л.К. Аракчаа - 90 ажыг эртем ажылдарының автору, Убсу-Нур хөлдүң эриинде чорудуп турар экосистемазын бүгү талалыг шинчилээр сорулгалыг эртем экспедицияларының солушпас удуртукчузу. Ооң удуртулгазы-биле Тываның бойдус курлавырларының шын ажыглалынга база шинчилелинге хамаарышкан чугула эртем-шинчилелдиг ажылдар кылдынып турар.
Шаңнал-макталдары
эдер- РСФСРниң Кегээрел яамызының хүндүлүг бижии
- Россия Федерациязының Өөредилге яамызының хүндүлүг бижии
- Тываның күрүне университединиң хүндүлүг бижии
- «Күш ажылдың хоочуну» деп медаль
- «Улусчу кегээрелдиң тергиини» деп хөрек демдээ
- Тыва Республиканың эртем талазы-биле алдарлыг ажылдакчызы
- Россия Федерациязының дээди профессионал өөредилгезиниң хүндүлүг ажылдакчызы.
Чугула эртем ажылдары
эдер- Экология: Программа для начальной школы. - Кызыл, 2001
- Методические подходы в экологическом воспитании. - Кызыл, 2002
- Экология. - Кызыл, 2002
- Истоки экологического воспитания. - Кызыл, 2004 д.о.ө.
Демдеглел
эдер- ↑ Монгуш, К.Ш. Лилия Кыргысовна Аракчаа : К 70-летию со дня рождения / К.Ш. Монгуш // Летопись Тувы- 2009. Историко-краеведческий альманах.- Кызыл, 2008. - С. 127-128.
Дөс
эдер- Монгуш, К.Ш. Лилия Кыргысовна Аракчаа : К 70-летию со дня рождения / К.Ш. Монгуш // Летопись Тувы- 2009. Историко-краеведческий альманах.- Кызыл, 2008. - С. 127-128.
- АРАКЧАА ЛИЛИЯ КЫРГЫСОВНА -Россияның географтыг ниитилелиниң Тывада салбырының экспертизи
- Поздравление с 75-летним юбилеем к.б.н., профессора кафедры экологии и зоологии Лилию Кыргысовну Аракчаа