Шажынның ыдыктыг демдектери

Буддизм шажынның ыдыктыг демдектери (санск. अष्टमंगल Aṣṭamaṅgala; төв. བཀྲ་ཤིས་རྟགས་བརྒྱད་, bkra shis rtags brgyad, Zhaxi Dag'gyä; Майык:Zh Jíxiáng bā bǎo) - буддизмге хамаарышкан тускай уткалыг демдектер.

Өөредиг хүртүзү

Өөредиг хүртүзү(санскрит:дхармачакра, төвүт дылда: ཆོས་འཁོར། чөкор) Өөредигниң хүртүзү-дээрге өөредиг болгаш хүртүнү катай чижеглей салган демдек. Ооң ханы утказын тайылбырлаар болза арга-дуржулгага мерген, энерел-сеткилдиг Будда башкы өөреникчилеринге сансараның човулаңындан хосталып алзын дээш үш арыктың өөредиин чоруткан. Будда башкы өөредиг хүртүзүн тырыкылаан соонда, ооң өөредиин өөреникчилери боттарының өөреникчилеринге дамчыдып бээри хүртүнүң чаңгыс салаазындан өске салааларынче дамчып чеде бээри ышкаш утка сиңген. Хүртүнүң тускай тайылбыры шаандакы үелерде ону чеспек кылдыр ажыглап турган. Хүртүнүң даштынче сес уштунуп келген черинге бижектер турган болгаш, ол тырыкыланырга мурнунга таварышкан бүгү моондактар хеглип-кырлып турган. Ол орукту изеп бээрге, ол орук биле дүрген чорутунгур турган. Буддистерниң моондактары-дээрге мугулай чорук, кылык-килең, хандыкшыл олар болганда, ол моондактырны чок кылырынга өөредиг хүртүзүн долгандырып тургаш чок кылыр утка бар. Тываларның эрткен үеде туктарында өөредиг хүртүзү турган. Ол хүртүнү "Хүн-Хүртү" деп адап турган. Хүнге дөмейлеп турган утказы хүн херелдери саарлып келирге-ле караңгы чиде бээри биле дөмей хүн-хүртү каяа чедип келирге кижилерниң угаан-медерелинге мугулайы эвээжеп турганын илередип турар. Өөредиг хүртүзүнүң иштики сес адыр салаалары Будда Шакьямуни башкының "Ачы-буянның сес оруун" илередип турар:

шын көрүш (делегейже көрүш).
шын боданыры.
шын чугаа-соот.
шын алдыныышкын.
шын амыдырал.
шын сорук-күжениг.
шын угланыышкын.
шын угаан мөөңнээшкини.

Демдектерниң чурумалдары

Дөс

Ном "Сарыг-шажының ыдыктыг демдектери"
Четки-сайт www.buddhanet.net/e-learning/history/b8symbol

Бо дээрге белеткеп каан чүүл-дүр. Эдип база немеп тургаш, ук төлевилелге дузалап болур силер.