ГО́ЙЯ, Гойя-и-Лусь­ен­тес (исп. Francisco José de Goya y Lucientes) Фран­си­ско Хо­се де (30.3.1746, Фу­эн­де­то­дос, Ара­гон – 16.4.1828, Бор­до) – испан чурукчу, график. Ол алдын-биле чайырлаар ус-шеверлекчиниң өг-бүлезинге төрүттүнген. Сарагоска Х. Лу­са­на-и-Мар­ти­не­ске (1760), Мадридке Ф. Бай­еуге (1766) ус-шеверлеп өөренип алган, сөөлгүзүнүң дуңмазынга өгленип алган. 1767(?) – 1771 чылдарда Ита­лияга чораан. Ооң чамдык баштайгы ажылдарында – Нуэ­ст­ра-Сень­о­ра-дель-Пи­лар хүрээзинде (1771-1772 ч.) Са­ра­го­ста база алтарь чуруктарында – Дж. Б. Тье­по­лонуң салдарын көрүп болур. 1775 чылда Мадридче көже берген, кадынның мануфактуразының чагыын күүседип элээн 60 хире картонга ажылдарны (1776 - 1792 ч.); хөй кезээ Пра­до, Мадридке), стили­стика­ талазы-биле рококо уран-чүүлүнге чоок, чидиг чырык өңнерлиг чурук. Гойя оларда испаннарның аажы-чаңын, байырлалдарын болга хөглээшкиннерин, ажыл-ижин болгаш ус-шеверлээшкиннерин көргүскен («Зон­тик», 1777; «Про­да­вец фа­ян­ Прадо (Мадрид).

Гойя

исп. Francisco José de Goya y Lucientes

Чуруу
Төрүттүнген хүнү 1746 марттың 30(1746-03-30)[1][2][3][…]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1828 апрельдиң 16(1828-04-16)[6][2][4][…] (82 хар)
Мөчээн чери
Чурту
Жанр портретная живопись[d][7], мифологическая живопись[d][7], батальная живопись[d][7], историческая живопись[d][5], религиозная живопись[d][5], портрет[d][5], жанровая живопись[d][5] биле натюрморт[d][5]
Хол үжүү

«Иг­ра в пе­ло­ту», ийилээ 1779; «Во­до­нос­ки», «Де­ре­вен­ская свадь­ба», ийилээ 1787). Хаанның (1786), оон хаан өргээзинниң (1789) чурукчузу апаргаш, Гойя дыка хөй чагыг-биле испан байларның болгаш банкирлерниң портреттерин Д. Веласкестиң чаңчылы-биле чураан.

1790-чылдарда ооң уран-чүүлү доктаай берген. Кыжын 1792–93 чылда ол аар арыг-биле аарааш, дүлей апарган, ол байдал Гойяның амыдыралын өскертипкен ооң-биле чергелештир Испанияның хөй-ниити-политиктиг байдалы баскыраан. Мадрид Ака­де­миязының Сан-Фер­нан­до (1795–97), чурумал салбырының директору албан-дужаалындан Гойя аарыының ужурунда халажыр апарган. Ол чагыглар-биле ажылдавайн хостуг ажылдай берген. 1799 чылдан хаанның бирги чурукчузу болгаш Гойя дыка хөй портреттерни чураан. Оларның эң-не экизи кижилерниң эң бедик үнелелин илереткен портреттер; гер­цо­ги­ния Аль­бының база француз элчин Ф. Гий­мар­де (1798, Лувр, Париж), «Ла Ти­ра­на» (1802, Ака­де­мия Сан-Фер­нан­до, Мадрид), Иса­бель Ко­бос де Пор­сель (1806, Нац. га­ле­рея, Лон­дон), элээн каш ав­то­порт­ре­ттер (1810-чч., Пра­до база о.ө.). «Ма­ха хептиг» база «Ма­ха чанагаш» чуруктарда (1798–1805, Пра­до), аллегория темазынга «Черниң Венералары база дээрниң Венералары» деп чуруктарында, Гойя портрет чуруурда херек кырында бар модельди шыны-биле чуруп көргүскен, (гер­цо­ги­ня Аль­ба). Ховар таварылгада Гойя портреттерге бодунуң хамаарылгазын кыжырымак кылдыр чамдыкта көргүзе бээр турган, ылаңгыя хаанның фамилиязынга хамаарышкан улуска («Кар­ла IV-түң өг-бүлези», 1800, Пра­до; «Аьттыг порт­рет Фер­ди­нан­да VII», 1808, Му­зей Ака­де­мияның Сан-Фер­нан­до) база хаанга чоок улустарынга («Го­дой – Пор­ту­га­лияның тиилекчизи», 1801, о.ө). 1798 чылда Гойя хүрээге Сан-Ан­то­нио-де-ла-Фло­ри­да Мадридте сөөлгү чүдүлгеге хамаарышкан чурукту кылган.

Ф. Гойя. «Угаан уйгузу маңгыстар төрүүр». «Капричос» чыындызындан. 1797–98

Демдеглелдер эдер

  1. 1,0 1,1 Bernard M. O. y. Galería biográfica de artistas españoles del siglo XI (исп.)Madrid: 1868. — Vol. 1. — P. 311.
  2. 2,0 2,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. Francisco José de Goya y Lucientes (англ.)OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
  4. 4,0 4,1 4,2 Harris-Frankfort E. Encyclopædia Britannica (англ.)
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 RKDartists (нидерл.)
  6. Bernard M. O. y. Galería biográfica de artistas españoles del siglo XI (исп.)Madrid: 1868. — Vol. 1. — P. 314.
  7. 7,0 7,1 7,2 https://www.theartstory.org/artist/goya-francisco/

Библиография эдер

Орус дылда
Даштыкы дылдарда
  • Cardera, Valentin. Biografia de D.Francisco Goya, pintor. El Artista, 2 1835
  • El Libro de Los. CAPRICHOS. Francisco de Goya. Мадрид. 1999. ISBN 84-87317-82-0
  • Mayer A., Francisco de Goya, Munch., 1923;
  • Klingender F. D., Goya in the democratic tradition, L., 1948, 2 ed., N. Y., 1968;
  • Sanchez Canton F. J., Vida у obras de Goya, Madrid, 1951;
  • Holland V., Goya. A pictorial biography, L., 1961;
  • Harris Т., Goya. Engravings and litographs, v. 1—2, Oxf., 1964:
  • Wyndham Lewis D. B., The world of Goya. L., 1968:
  • Gudiol J., Goya, L. — N. Y., 1969;
  • Goya. Konigliche Gemaldegalerie «Mauritshuis». Katalog, Haag, 1970 (библ.).

Шөлүглер эдер