А капелла [1] (итал. a cappella, «как в капелле») – (дүрүм аайы-биле, ниити кылдыр ырлаар) хөгжүм үделгези чокка ыры. «А капелла» деп термин эгезинде-ле Катап сайзырал үезиниң полифония биле барокко деп концерттиг аянның аразынга аңгылаарда ажыглаттынып турган. 19 векте Катап сайзырал үезиниң полифониязын катап база сонуургап эгелээн үезинде, чамдык чүүлдү билбези-биле барымдаалааш, чамдык ырлаар партиялар хөгжүм херекселдери-биле бо-ла чергележи бээр турган болгаш, ол термин хөгжүм үделгези чокка ыры аялгазын илередир апарган.

Бичии оолдар ниити кылдыр ырлааны

Тайылбыр эдер

Бо термин XVII вектиң сөөлүнде тыптып келген, ону чамдыкта римниң папазының Сикстин капеллага практикалап турар мөргүлүнге дөмейлеп турар. Улуг ужур-утказы-биле алырга «а капелла» ыры хөгжүм үделгези чокка кандыг-даа үн-биле ырлаар аялга деп санап турар (солист, ырлаар ансамбль, ниити ыраажылар болгаш каттышкан вокалдыг тургузуг хамааржыр).

Эгезинде улустуң чогаалынга, хүрээ-хиит хөгжүмүнге нептерээн, ооң соонда Джованни Палестинаның, нидерланд школаларының композиторларның чогаалдарынга тыптып келген.

А капелла ыры камерлиг ниити хөгжүмге XIX вектиң Европаның композиротлары алгыдыр ажыглап турганнар. Орус ниити культурага улуг бедиктерни XX векте чедип алган үези бооп турар (Танеевтиң, Кастальскийниң, Рахманиновтуң, Чесноковтуң, Виктор Каллиниковтуң, Ковальдың, Шебалинниң, Шостаковичтиң, Свиридовтуң, Салмановтуң чогаалдарында). Амгы үеде а капелла ыры хөй-хөй чурттарда тарай берген. Ол хөгжүмчүлерниң чугаа дылында «а капелдиг ыры» («акапельное пение») деп сөс каттыжыышкыны кылдыр ажыглатынып турар[2][3].

  • Капелла
  • Вокализ
  • Битбокс — а капелдиг ырынын бир янзы аялгалаары
  • Нашид

Демдеглелдер эдер

  1. Русский орфографический словарь / Отв. ред. В. В. Лопатин. — М.: Институт русского языка им. В. В. Виноградова, 2005. — Т. 1: А — Н. — ISBN 5-88744-052-X.
  2. Открытая православная энциклопедия. Акапельное пение
  3. Акапельное пение Archived 2020-09-28 at the Wayback Machine

Литература эдер

  • А капелла // Энциклопедический словарь, составленный русскими учёными и литераторами. — СПб., 1861.

Шолуглелдер эдер