Аппазов, Рефат Фазылович

Рефат Фазылович Аппазов (крым тат. Refat Fazıl oğlu Appazov, Рефат Фазыл огълу Аппазов; 1920 чылдың сентябрь 8, Симферополь — 2008 чылдың апрель 18, Королёв, Москва облазы) — крым-татар уктуг совет база российжи эртемден. Техниктиг эртемнерниң доктору, профессор, ССРЭ-ниң Күрүне шаңналының эдилекчизи (1980)[1]. С. П. Королёвтуң удуртулгазы-биле ССРЭ-ниң космос программазынга ажылдап турган.

Рефат Фазылович Аппазов

Төрүттүнген хүнү: 1920 сентябрьның 8(1920-09-08)
Төрүттүнген чери:
Мөчээн хүнү: 2008 апрельдиң 18(2008-04-18) (87 хар)
Мөчээн чери:
Чурт:
Ажыл чери:
Альма-матер:
Эртем деңнели: доктор технических наук[d]
Шаңңалдары:
орден Ленина орден Трудового Красного Знамени орден «Знак Почёта»
Государственная премия СССР

Намдары эдер

1920 чылда Симферопольга төрүттүнген. Эгезинде татар 8 класстыг школага өөренгеш, оон Ялтаның школазынга өөрни берген. 1939 чылда школа дооскаш, Бауман аттыг МВТУ-же кирип алган. 1946 чылда университет дооскаш, Москва адаанда Калининград (амгы Королёв) деп хоорайга Эртем-шинчилел институдунга ажылдай берген. Ол үеде үргүлчү Германия чоруп турган, аңаа барып, оларның ракеталарын шинчилээр ажылды чорудуп труган. Германияга чоруп тургаш, С.П. Королев-биле таныжып алган. Ооң-биле кады ССРЭ-ниң космос программазы-биле ажылдап эгелээн. 1959 чылдан 1993 чылга чедир Москваның авиация институдунга башкылап ажылдап чораан. Космос программазынга ажылдап турар үезинде, бир дугаар Р-1 деп баллистиктиг ракета тургузарынга, Черниң баштайгы кижи кылган эдеринчизин кылырынга, бир дугаар континентилер аразынга ужар ракета чогаадырынга киришкен. Баштайгы кижини космосче ужударынга белеткел ажылын, баштайгы харызаа тудар Черниң эдеринчилерин кылырынга, Айже, Шолбанче база Марсче программаларны кылып турган.

1987 чылан тура крым-татар национал шимчээшкиннерге идепкейлиг киржип турган. 1990—1995 чылдарда крымның татарларының туружу дээш ажылынга киржип чораан[2]. 2001 чылда «Следы в сердце и памяти» деп сактыышкыннарының ному үнген[3].

Королёв хоорайга 2008 чылдың апрель 18-те чок болган. Сөөлгү күзелиниң аайы-биле Крымда хөөржүттүнген[4].

Шаңналдары эдер

  • Государственная премия СССР (1980)[1]
  • Премия имени Ф. А. Цандера РАН (1996) — за монографию «Баллистика управляемых ракет дальнего действия»
  • Орден Ленина
  • Орден Трудового Красного Знамени[5]
  • Орден «Знак Почёта»[5]

Бижээн номнары эдер

  • Р. Ф. Аппазов, С. С. Лавров, В. П. Мишин. Баллистика управляемых ракет дальнего действия. — М. : Наука, 1966. — 307 с.
  • Р. Ф. Аппазов. Расчет траекторий баллистических ракет. — М., 1969. — 65 с.
  • Р. Ф. Аппазов, О. Г. Сытин. Методы проектирования траекторий носителей и спутников Земли. — М. : Наука, 1987. — 439 с.
  • Р. Ф. Аппазов. Следы в сердце и в памяти. — Симферополь.: Издательство «ДОЛЯ», 2001. — 415 с.

Демдеглелдер эдер

  1. 1,0 1,1 Ю. А. Мозжорин. Дороги в космос. — М.: МАИ, 1992. — Т. 2.
  2. 21-04-08 Умер выдающийся крымскотатарский ученый и общественный деятель. islamrf.ru. Хынаан 25 Дөрт айның 2017.
  3. Рефат Аппазов: "Я никогда не переставал чувствовать себя крымским татарином". kirimtatar.com. Хынаан 25 Дөрт айның 2017.
  4. Гульнара Бекирова. ВСПОМИНАЯ РЕФАТА АГЪА…. kirimtatar.com. Хынаан 25 Дөрт айның 2017.
  5. 5,0 5,1 Чазыглыг цитата: Неверный тег <ref>; для сносок qha не указан текст