Шак куржаа: Эде көрүлделер аразында ылгал
Контент балаттынган Контент неметтинген
Эдилгениң тайылбыры чок |
Эдилгениң тайылбыры чок |
||
Одуруг 1:
'''Үени хемчээри''' дээрге физикада болгаш өске эртемнерде кезек чугула кылдыныгларның бирээзи.
== Хемчээр чуруму ==
Кандыг-бир черге чедир хемчээлди тодарадырда ыяап-ла үени ажыглаарын шагдан тура билир бис. Амгы үениң пассажир самолеттарының расписаниези безин, ол хоорайдан ындыг хоорайга чедир ынча шак ужар деп бижип, а астрономнар сылдыстарга чедир хемчээлдерни чырыктың эртер чылдары-биле санап турар.
<br />
Кандыг-бир чүвениң узунун метр-биле, деңзизин – килограмм-биле (ол хемчеглерни оон улуг хемчеглерге илергейлеп азы бичии хемчеглерже шилчидип болур) хемчээп турар. Ол кижиниң таарыштыр чогаадып алган хемчеглери-дир. Оларны оон өске эге хемчеглер-биле солуп кааптып база болур.
<br />
== Үениң шынары ==
Үениң кол хемчээ бистиң сагыш-сеткиливистен хамаарышпас, ону бойдус чайгаар чаяаган. Хонук дургузунда [[Чер|Чер]] бодунуң өзээн долузу-биле бир дескинер, бүдүн чылдың дургузунда ол [[Хүн (сылдыс)|Хүннү]] бир долганыр. Ынчангаш үениң эге хемчээ кылдыр Черниң өзээ долузу-биле бир дескинер үезин хүлээп алгаш ону хонук деп адаан. Физикага үениң эге хемчээ кылдыр секунданы хүлээп алган. 1 секунда Черниң 1900 чылда Хүннү долганган үезиниң 1/31 556 925, 9747 кезиинге чоокшулашканы-биле дең. Бо эге хемчеглер астрономия талазы-биле ындыг чиге эвес болгаш оларны улам тодаргайлаза чугула.
<br />
| |||