Шак куржаа: Эде көрүлделер аразында ылгал
Контент балаттынган Контент неметтинген
Эдилгениң тайылбыры чок |
Эдилгениң тайылбыры чок |
||
Одуруг 13:
Хүннүң төвү дээр меридианының мурнуу чартыын кежилип эртер эң бедик точказын (кульминациязын) '''чогум хүн дүжү''' дээр. Дараалашкак ийи ындыг дүъштерниң болуп эртер үезин '''чогум шын хүн хонуу''' дээр.
<br />
Херек кырында хүн хонуунуң эгези кылдыр чогум хүн дүжүн санааш, хүн шагы Хүннүң херек кырында шак булуңунга дең деп чугаалап болур. Ынчаар хүлээп алган хүн шагында частырыг чок ышкаш болур, а шынында ындыг эвес, Хүннүң эклиптика-биле шимчээшкини чаңгыс аай эвес. Оон аңгыда, эклиптика (Хүн оруу) экваторга 23,5º ийленчек болганы шак булуңун шын тыварынга дыка таарымча чок. Бо-ла бүгүнүң түңнелинде, херек кырында хүн хонуу чылдың янзы-бүрү үезинге хамаарыштыр чаңгыс аай эвес – узун, кыска болуп турар.
<br />
Амыдыралга ажыглаар эптиг хүн үези хемчээр чаа-чаа аргаларны астрономнар дилеп тыпканнар. Хүн үезин хемчээри-биле херек кырында Хүннүң орнунга “ортумак хүннү” киирерин сүмелээннер. “Ортумак хүннү” Дээр экватор-биле барыын чүктен чөөн чүкче углуг шимчээр кылдыр хүлээп алган. Хонуктуң дургузунда “ортумак хүннүң” дорт үнүүшкүнүн санап болур. Ону тыварда 30 градусту чылдың иштинде 365,2422 хонуктарга үлептер. Үнүп келир онаашкын 0,98564 градуска дең, азы дорт үнүүшкүннүң үезиниң ылгалы 3 минута 56,55 секундага дең.
| |||