Чеди-Хаан: Эде көрүлделер аразында ылгал
Контент балаттынган Контент неметтинген
Created page with "'''Чеди-Хаан''' - дүнеки дээрде поляр сылдыс адаанда 7 чырык "хымыш хевирлиг" бөл..." |
Эдилгениң тайылбыры чок |
||
Одуруг 13:
==== Чүге "Сес-кежик"? ====
Чеди-Хаан сылдыстарының бир сылдызының чанында бичии имистелчек сылдыс бар, ону өгбелеривис "кежик сылдызы" дээр. Ол сылдысты элээди чажында көрүпкен кижи аас-кежиктиг болур дээр. Бурунгу үелерде "аас" эвес а "сес"-кежик дээр. Тыва дылда ийи сөс бар "аас-чогаал" биле "аас-кежик". Домейлешпес-даа, удурланышпас-даа сөстер.
Кижи чуртталгазында сес кежиктиг болур деп өгбелер санаанар: кадык-чаагай төрүттүнери дээш ...узун назын назыдаарынга чедир. Ындыг салым-чолду Сүбедей көрген дээр. Ол салым-чолунга таарзынмаанындан ойзу адап каапкан турганы ол чүве дээр.
Кежик сылдызын эскерип көөрун кижи боду кызар ужурлуг, ынчалза-даа сымырангаш: "хымыштын" дудазында ийи дугаар сылдыста, - деп бир акый чугалаан.
Ооң аазааны ёзугаар дараазында "Чадаганны" оон "аразындан суг акпас алышкыларны" ыдып бээр мен. Сонуургалыңар бар болза.
...Уламчылаптайн, төрээн чонум чечен-чугаазындан сеткилимни өөртүп келир чугаа бар:
"Чыткан теве аксынче каңмыыл кирер". Тайылбырлаарга: бирээде - турган теве аксынче каңмыыл кирбес, хадып эртип бар чыткан каңмыылды дозуп аптар кашпагай эвес амытан болгай, ийиде хаттыгда теве хатка удур эвес а доораландыр чыдып алыр, утказы чаагай мага-боду биле хадаан каңмыыл дозуп алырынын аргазы-дыр. Бодумну ол чыткан теве дөмейлээрим кончуг болгаш мынчаар таарыштыр тайылбырлап алганым ол. Өске утказы база бар болганындан чечен-чугааганын эгезинге "Чүгле" деп сөс немеп ап чор мен.
| |||