Хүн системазы: Эде көрүлделер аразында ылгал

Шаанда [[Тыва чон|тывалар]] Хүн системазының 7 [[Планета|планеталарының]] дугайында элээн хөй чүүлдерни билир турганнар.

Тывага билдингир турган планеталарның аттары бо-дур:

1. Нима - Адыя - [[Хүн|Хүн]] (Хүннү планета кылдыр санап турган).

2. Даваа - Сумуя - [[Ай|Ай]] (база планета деп санаар турган.

3. Мягмар - Ангараг - Аңгырак (амгы үеде [[Марс|Марс]]).

4. Лагба - Буд - Лакпа (амгы үеде [[Меркурий|Меркурий]]).

5. Баазан - Сугар - Баазаң ([[Венера|Венера]]).

6. Пурэв - Барсвадь - Бүрбү ([[Юпитер|Юпитер]]).

7. Бямба - Санчир - Бумба ([[Сатурн|Сатурн]]).

Дээрде [[Сылдыс|сылдыстарның]] барымдаалап агаар-бойдустуң өскерлирин билип, ону амыдырал, ажыл-агыйга ажыглаар турган. Сылдыстар болгаш планеталар дугайында кончуг хөй материалды улустуң аас чогаалындан чыып ап болур.

Сылдыстар биле планеталарның аразында улуг ылгал барын демдеглезе чугула. Сылдыстар дээрге хөлчок изиг, боду чырып, херелденип турар газтардан бүткен, аажок улуг шар хевирлиг телолар-дыр. Оларның изии он-он, чүс-чүс, а харын каш муң-даа градустар чедип тургулаар. Азы өскээр чугаалаарга, сылдыстар кончуг ыракта турар хүннер-дир.

Планеталар борбак хевирлиг, соок, боду чырывас телолар-дыр. Олар боттарының өзээн эргилбишаан, Хүннү долгандыр дескинип турарлар. Хүннүң херелдери планетага барып дээрге, планеталар биске чырып турар кылдыр көстүр.

Хүн системазының төвү - Хүн. Ону долгандыр Меркурий, Венера, [[Чер|Чер]], Марс, Юпитер, Сатурн, [[Уран|Уран]], [[Нептун|Нептун]] болгаш [[Плутон|Плутон]] деп планеталар долганып чоруп турар. ВОТ ТУТ НАДО БЫ КАРТИНКУ СОЛНЕЧНОЙ СИСТЕМЫ)

Черден улуг ылгашпас боорга Меркурийни, Венераны, Марсты Черге дөмейлешкек планеталар дээр.

Дыгыйы шоолуг эвес кончуг улуг планеталар бар. Оларга Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун хамааржыр.