Испан грипп: Эде көрүлделер аразында ылгал

Контент балаттынган Контент неметтинген
Создано переводом страницы «Испанский грипп»
Создано переводом страницы «Испанский грипп»
Одуруг 249:
1951 чылда Йохан Халтин 1918 чылдың грипп вирузун пандемиядан хораан Аляска штаттың Бревиг-Мишн деп мөңге доштуг хоорайда хөөржүткен кижилерниң мөчүзүнден алырын оралдашкан. Ук пандемия үезинде ол хоорайга 80 кижиден 72 чурттакчы чон грипптен өлген. Халтин бодунуң дилээшкиннеринден бүдүн вирустуң херек ужурлуг кезекчигештерин өлген мөчүлерден тып чадаан{{Sfn|Greger|2006}}{{Sfn|Frost|1998}}.
 
Барык 50 чыл эрткенде, 1997 чылдың июль айда, Халтин Джеффри Таубенбергерниң (англ. <span style="font-style:italic">[[:en:Jeffery Taubenberger|<span title="Версия статьи «Таубенбергер, Джеффри» на английском языке">Jeffery Taubenberger</span>]]</span><span>)</span> Science журналга парлаан статьязындан өлген кижилер мөчүзүнден вирустуң генетиктиг медээ-информациязын канчаар уштуп болурунуң чаа арга-хевирлерин номчуп билип каан. Ол Таубенбергер-биле чугаалажып, харылзашкан түңнелинде, демгизи база 1918 чылдың грипп үлегерлерин дилеп турарын тодараткаш, бодунуң 73 харлаарының бетинде Бревигче катап база чедип келген. Ол база-ла «испанкадан» когараан кижилер хөөрүн казар чөпшээрелди алгаш, бо удаада кускун-хаай дузазы-биле ажылдап кирипкен. Түңнелинде семис херээжен кижиниң бүдүн-бүрүн мөчүзүн тып алган. Чаглыг чуга каъды иштики органнарны камгалап, үрелиишкинден чайладыпкан болган. Эртемден камныы-биле тускай, агаар кирбес байдалга өкпени суккаш, Сан-Францискоже ээп чанып келген. Почта-биле Джеффри Таубенбергерже{{Sfn|Greger|2006}}{{Sfn|Frost|1998}} тывыжын чорудупкан. Ол үеде бетиндээзи АКШ-тың шериг-армиязының молекулярлыг патология Институдунга (AFIP) ажылдап турган. ЭтотУк образецүлегерниң позволилачызында американскимамерикан учёнымэртемденнер в2002 октябречылдың 2002октябрь годаайда воссоздать1918 геннуючылдың структурувирузунуң вируса 1918генетиктиг года,структура-тургузуун акатап 18тургузар январяаргалыг болганнар. А 2007 годачылдың японский учёныйянварь 18-те япон эртемден Кобаса сбодунуң соавторамиавторлары-биле сделалкады публикацию,чаа чтоажылды инфицированныепарлап обезьяныүндүргеннер. Ында инфекциялыг сарбашкыннар (Macaca fascicularis) демонстрировали1918 классическиечылдың симптомыпандемиязындан пандемииөлүп-когараан 1918кижилерниң годаклассиктиг исимптомнарын умерликөргүскеннер. от цитокинового штормаЧылдагааны расстройствацитокиновтуг вшторм — работе иммуннойиммуннитет системысистемазының <ref>{{Чүүл|заглавие=Aberrant innate immune response in lethal infection of macaques with the 1918 influenza virus|издание=Nature|том=445|номер=7125|страницы=319—323|pmid=17230189|doi=10.1038/nature05495|bibcode=2007Natur.445..319K|язык=en|тип=journal|автор=Kobasa D., Jones S. M., Shinya K., Kash J. C., Copps J., Ebihara H., Hatta Y., Hyun-Kim J., Halfmann P.|месяц=1|год=2007}}</ref> шын эвес ажылдай бээри.
 
2009 чылда ол-ла вирустуң серотип H1N1 деп хевири «хаван грипп» аттыг пандемияны тывылдырып өөскүткен.
 
== «Испанка» уран чүүлде ==
Чайгыс эвес удаа эпидемия дугайында уран чечен чогаалдарда бижиттинген, чижээ:
 
* 1922 чылда Вениамин Каверинниң «Ийи капитан» деп романында кол маадыр Саня Григорьев испанкадан аараан.
* Робина Куктуң ''Contagion'' (1995) романында вирустуң үлегери болган таварылгада ышкаш, чүгле ийи чыл соңнай: Аляскага өлген чурттакчыларның өкпезинден алган.
* Джона Кейзтиң «Бир дугаар аъттыг кижик» (1998) деп романында вирустуң үлегерин 1918 чылда мөңге доштуг Шпицбергенге хөөржүткен шахтерларның мөчүзүнден алган.
* Стефани Майерниң «Сумерки» деп бөлүк романнарында кол маадырларның бирээзи, Эдвард Каллен, «испанкадан» Чикагога, кажан ону вампир кылдыр хуулдуруптарга, өлген.
* «РеГенезис» деп канад сериалда 1-ги сезоннуң (2004—2005 чч.) 6-гы, 12-ги база 13-кү эпизодтарда болуушкуннар Канадага мөңге доштуг Нунавут девискээринге «испанкадан» өлген тус чер чурттуг кижиниң мөчүзүн долгандыр болуп турар.
* «Корабль» (2014—2015 гг.) деп орус сериалдың (испан «Ковчег" деп сериалдан ремейк) бир үзүндү-эпизодунда (2015 чылда [тодарадыр]), «испанкадан» аарааш, өлген кижилер артынчылары тывылган дугайында борт журналында демдеглээн.
* 2005 чылда «Саннар» деп американ сериалда 1-ги сезон, 3 дугаар серияда «испанка» эпидемиязы өөскүп үнер. Эртемден Кларенс Эйвериниң чугаазындан, 50 чыл бурунгаар Аляскага «испанкадан» өлген кижилер аразындан солдаттың өкпезинден эртемденнер дириг микроорганизмнер [тодарадыр] тып алгаш, «испанка» грипптиң штаммызын тургускан.
 
== Литература ==
 
* Эрлихман В. В. Потери народонаселения в XX веке. — М.: Русская панорама, 2004. — С. 132.
 
== Шөлүглер ==
 
* [https://biomolecula.ru/articles/obiasnena-razlichnaia-virulentnost-virusov-grippa-vozbuditelei-ispanki Объяснена различная вирулентность вирусов гриппа — возбудителей «испанки»] // Онлайн-журнал «Биомолекула.ру».
* {{Шаблон:Cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/6271833.stm|title=Lethal secrets of 1918 flu virus|date=2007-01-18|website=[[BBC]]|accessdate=2019-03-04|lang=en|deadlink=|archiveurl=|archivedate=|ref=BBC}}
* {{Парлаан чүүл|статья|ref=Martindale}}
 
== Тайылбырлар ==
{{Примечания}}{{Нет полных библиографических описаний}}