|
'''Чогаалчы''' — сөс мергени, сөстер болгаш домактар дузазы-биле ниитизи-биле бүгү чонга бараалгаткан уран чүүл чогаадыкчызы.
Сергей Бакизович ПЮРБЮ - шүлүкчү, прозачы, драматург, очулдурукчу
Чогаалчы деп кижилер колдуунда ол мергежили-биле колдуунда амыдырап чоруур. Оон аңгыда сөзүглелдерниң авторун чогаалчы деп хамаарыштырарга дузалыг байдал – чогаалдары азы сөзүглелдери-биле акша ажылдап ап турары: амгы үеде болза — [[гонорар]], [[роялти]], [[грант]] кылдыр, а ооң мурнунда — бай шыдалдыг улустардан азы уран чүүл деткикчилеринден акша азы туда (материалдыг) деткимче ажылдап алырлар. Оон бир өске демдээ болза – чогаалчылар эвилели, чогаал шүгүмчүлекчилери азы кандыг-бир сөс мергенниглер ону хүлээп алыры. Мергенниглер үнелээр арга бүдүштүг хевирлиг бооп болур — чижээ, [[Чогаалчылар эвилели|мергежилдиг чогаалчыларның катыжыышкыны]].
1913 чылдың сентябрь 7-де Улуг-Хемниң (Бээзи кожуун) Эъжимниң Одуруг-Аксынга (?) төрүттүнген. Чогаал ажылын 1930 чылда эгелээн. Тыва чогаалдың үндезилекчилериниң бирээзи. Тыва чогаал шинчилээр эртемниң үндезилекчизи.ССРЭ-ниң Чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү. Тыва АССР-ниң улустуң чогаалчызы, Тыва АССР-ниң литературазының болгаш уран чүүлүнүң алдарлыг ажылдакчызы, Тыва АССР-ниң Күрүне шаңналының лауреады. ТАР-ның Чогаалчылар эвилелиниң баштайгы даргазы. Ооң адын Тываның улусчу чогаадылга төвү эдилеп чоруур. «ХХ чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери» деп Күрүне номунче ооң ады кирген.Чогаалдары ССРЭ-ниң улустарының, делегей улустарының чээрби хире дылдарынче очулдуртунган. Тыва дылче А. Пушкинниң «Евгений Онегинин», лириказын, В. Шекспирниң «Ромео болгаш Джульеттазын», Л. Толстойнуң «Хаджи-Мурадын», М. Горькийниң «Артамоновтарның ажыл-үүлезин», М. Лермонтовтуң, Н. Некрасовтуң шүлүктерин, Н. Погодинниң, Б. Лавреневтиң шиилерин болгаш өске-даа чогаалдарны очулдурган.
== Номнары ==
Чогаалдар чыындызы: шүлүктер, шүлүглелдер, проза чогаалдары, шиилер (Кызыл, 1973); «Аныяк чогаалчыларга дуза» (Кызыл, 1939), «Кызыл кош» (Кызыл, 1943), «Эртенгиниң ыры» (Кызыл, 1944), «Чарылбазым чалыы назын» (Кызыл, 1970) «Өшпес одум» (Кызыл, 1982), «Когда улетают журавли» (Москва,: Современник, 1973), «Аян тудуп чедип келдим» (Кызыл, 1993) «Шынаппайның чугаазы» (Кызыл, 1960), «Мерген бичиилер болгаш мелегей күчүтеннер», (Кызыл, 1968), «Шылгалда» (Кызыл, 1963) болгаш оон-даа өске. Ниитизи-биле тыва, орус дылдарга чээрби ажыг ному үнген.
1975 чылдың декабрь 27-де мөчээн.
[[Аңгылал:!Main category|Ч]]
[[Аңгылал:Чогаалчы|Ч]]
|
