Чугаа:Тыва дыл: Эде көрүлделер аразында ылгал
Контент балаттынган Контент неметтинген
Эдилгениң тайылбыры чок |
бЭдилгениң тайылбыры чок |
||
Одуруг 30:
Сөстерге чаа утка шынар киирер болзувусса дылывысты үреп алыр бис. Диалектилер синоним бооп артып каар ужурлуг. Диалекти дээрге анаа-ла хей сөс эвес-тир? Ол дээрге, шаандагы өгбелеривистен дамчып келген сөстер-дир, ындыг сөстерге камныг боор болза эки. Тыва чугааны Европа чугаазынга дөмей кылдыр кылып эгелезивиссе өгбелеривистиң ёзулуг чугаазы чиде бээр. Ынчангаш "шопулак" биле "омааш", "омааш" биле "шопулак" бооп хевээр артып калзын. Тыва дылдың байлаа сөсте эвес, тыва дылдың байлаа чугаа-домактың тургузуунда. Сибирниң чоннары ышкаш, Индейлер ышкаш боттарының чугаа-домаан Америка-даа, Европа-даа чоннары тургузуп шыдавас диин. Оон ыңай, Али сен "терминнер" дээш дыка дүвүреве 'Тыва литературлуг дылда' терминнерниң саны чедер болгаш артар! Бис хөөкүйлер чүү боор тыва чугааның онзагайын чидирбейн чоруур болзувусса эки диин!
Мен шуут бо "Анай-Хаак" студияның ырларын дыңнап шыдавас апардым. Ырларда тыва үннер шуут чок аан!
:Мээң бодалым болза мындыг: "ложка" деп сөс бар, ол сөс "омааш"ты-даа, "шопулак"ты-даа тываларның көвей кезиинде солуй берген. Чүге дизе боду эптиг база өске сөстер-биле быжыг холбаалыг: "чайная ложка", "бичии ложка". Орус-даа, англи-даа, кандыг-даа (казахтардан, алтайлардан, татарлардан база айтырып көрүңер) дылдарда диалектилер эстип каар. Ол диалектилер турзун дээр болза, дыка улуг ажыл херек - бис күш четпес бис, чүге дизе өзек диалектини деткип турар программавыс безин чок. Диалектилер хамаанчок, өзек дылывыс сөстери безин чоорту солуттунуп турар. Ынчангаш өзек дылывысты диалектилер-биле байыжыдар херек, а канчап билир - диалектилеривис база артып каар: сөстер барда - диалекти база артып болур.
|