Хемчик кожууну: Эде көрүлделер аразында ылгал
Контент балаттынган Контент неметтинген
Эдилгениң тайылбыры чок |
|||
Одуруг 2:
== Төөгүзү ==
XVIII чүс чылда Арабдан дээр ноян чуртап чораан. Ол кижи - моол кижи-дир, Сайын-ноян аймактың ваң эргелиг нояны турган. Улуг-Хемде биле Хемчикте тывалар Арабдаң-ваңның албатызы турган. Арабдан-ваң чорта бээрге ооң ийи оглу Улуг-Хем биле Хемчик улузун
Манчжурларда Цогбадарху деп кижи чанчын апаргаш Шадарба-бээли дээр оглун Хемчикче чортупкан. Ол кижи Хемчиктиң чонун калган Арабданның ийи оглунга үлеп берген. Ынчалдыр Хемчиктиң Даа биле Бээзи ийи кожуун тывылган. Хемчиктиң Даа кожуун 10 сумулуг турган. Цэрэб Шыдар-ваңның манчжурларга удур үймээниге киржип турган боорга, 1764 чылда ону ваң дужаалындан халаткаш, Хемчик кожунун база хынаап апарган. Бичии када Цэрэбтиң талазындан бир-ле моол даргага үгер-даа деп эрге тывыскаш, кожуун таңмазын берип кааш, кожууну удуртуп каан.
Оон тускй илеткел соонда Хемчик кожуунун Хомдунуң хэбэй-амбынынга чагыртып каан. Ол-ла үеде, тускай илеткел соонда Шараб дээр чейзең кижини үгер-даа кылгаш, аңаа 10 сумулуг Хемчик кожуунун чагыртып каан. Шараб дээрге тыва кижи-дир, ооң шын адын Шыырап дээр<ref>Эрги моол бижикте ооң адын '''Шараб''' азы ''Шара'' деп бижээн.</ref>. 1765 чылдан эгелеп Хемчик кожууну тыва нояннарга чагыртып эгелээн. Ол болза колдуунда Ак-Моңгуш сөөгүнден укталган улус боооп турар, Хомушкулардан укталган чаңгыс үгер-даа Хемчикти 1876-1878 чылдарда чагырып турган.
Баштай Хемчиктиң 10 сумузун бир моол кожуун ноянынга хүлээдип каар деп бодаан. Арай-ла чоогунда чаңгыс-даа моол кожуун турбаан, оларның дөгерези кызыгаар өртээлдеринден мурнуу талаже, ыңай турган. Хемчикке таңды-урянхайның мээрең-чаңгы Манажаптың чызааны чоок болган. Ол дугайында тускай илеткел кылган, ынчангаш доктаал ёзугаар Хемчик кожуунун Манажаптың чызаан черинге хүлээдип каан.
| |||