Чаъш: Эде көрүлделер аразында ылгал
Контент балаттынган Контент неметтинген
Эдилгениң тайылбыры чок |
Эдилгениң тайылбыры чок |
||
Одуруг 6:
=== Кыс кижиниң чаъжы ===
Чаъш - кыс кижиниң кежигүүнү-дүр, кыстың күжү чажында-дыр. Эртен эрте тургаш, чажын эртенги хүн херелдеринде ыяш дыргак-биле дыргаары күш бээр дижир. Дыраан чажындан адырылган (төктүп-баткан) чаъшты кыс кижи бокталдыр октавас ужурлуг. Хат-биле аас-кежигүүнү бөмбүрзекти долганып чоруп каар, аза аксынга алзыптар дижир. Кыс кижи аңгы хаптыг болур, чаъжын чыггаш отка читиптер, азы чыып чоруур дижир. Аңгы-аңгы чоннарда бо чаңчыл база бар. Чамдык чоннарда, чижелээрге, туркмен; каракалпак база узбек чоннарда авазы чыгган чажын чиңге узун чаштар (чиңге кежегелер) өрээш, хол-биле бөрт даарааш, аңаа кожуп чараш бөрт даарап кыстырып бээр. Кыс кижи өгленмээн шаанда тыва ёзулалдар-биле чажын чаңгыс кылдыр өрүүр, өгленген хүнден эгелеп ийи чара өрүүр. Ол болза өглүг-баштыг деп илереткени болур.
=== эр кижиниң чаъжы ===
Шаг-шаанда тыва эр кижи узун чъаш эдилээр турган. узун чажы оон статузун илередир турган. оонун ишти чараштыр оруп бээр, кылан кара чаштыг мага бодун кужун коргузер чораан. шериг-дайын азы узун орукка чорааш чажын хойленинге чажырып алыр турган. противникке туттурганда, чажын кезип кааптарга, азы багай чуул кылганда чажын кезип кааптарга Изгой/предатель деп санаар чораан. ынчалза даа ламалар чажы тас чоруур чораан, ол дизе ангы айтырыг дыр. эр кижинин чажы эрнин кужун илередир турган. кысты алып огленгенде, эр даа кыс даа кижинин чаштарын иелери часканнап(раскрывая?)дыргак биле дыраар. ийилдиргин чангыс черге оргускаш, алгып-йорээп, экини кузеп чагывышаан чангыс чавага кылдыр оруур. бо чанчыл болза оглеп баштаанын илередир база чангыс ог-буле туттунганын илередир.
| |||