Турма
Редька (турма, турба) — ийи чылдыг бакча (бакша, огород) үнүжү. Турманың база янзы-бүрү чергелери (сорттары) бар. Тывада улус ону хөйү-биле бакчаларда (огородтарда) тарып, өстүрүп турар. Турманың тургузуунда чигир, шагжалык (клетчатка), үстер, ферментилер, холин, витаминнер С, В1, калийлиг дустар бар. Турманы чем чиир хөөн улгаттырарынга, улуг-хырынның ажынды суун көвүдедиринге ажыглап турар. Кижиниң мага-бодундан холестеринни ылгап үндүреринге ажыктыг чүве болганда, кырыыр чорукту баш бурунгаар болдурбазынга ужур-дузалыг. Ынчалза-даа улуг-хырынның оюлганнаар, ижин-шөйүндү, баарның, чүректиң хоочургай арыгларында турманы ажыглаарын эмчилер сүмелевейн турары
Улус шаг-шаандан бээр турманы ажыглап келген. Эң ылаңгыяда уругларның өө-тынып чөдүрер — албыгар думаа (коклюш) аарыының үезинде, өл, шык, соокка каксып, чөдүргенде, турманың чулуун бал-биле (ары чигири-биле) холааш, улуг омааштап, бир хүн 3-4 катап ижер. Турманың чулуун бүүрек болгаш баарның дашталыр аарыгларынга, куяңга (ревматизм), ыстаң (подагра), шыңганнар аарыы (миозит), неврит болгаш бел арыы (радикулит) үезинде ажыглап турар.
Дөзү
эдер- Доржу Көк-оолович Куулар, Тана Моңгушевна Куулар - "ЛЕКАРСТВЕННЫЕ РАСТЕНИЯ В ТУВЕ"