Сүзүк

Сүзүк - сарыг шажын-биле алыр болза, чырык мерген угаанның шинчилелээнининден чылдагаан болгаш түңнел, "ылап-ла шын" деп бүзүрелдии-биле билип алган, өскерилбес буянныг сеткил.

Хевирлери

Сарыг шажынның судурларындан сүзүктүң 2 хевирин ылгап турар:

1. чырык мерген угаан-биле шинчилээниниң түңнелинде сүзүк.
2. чылдагаанын көрбейн, анаа бүзүрээн сүзүк.

Бир дугаары - дыңнаан азы билип алган Өөредиин чырык мерген угаан-биле катап-катап сайгарып, шинчилеп көргеш, чазыг чок деп шын түңнеп билгени-биле быжыг сүзүк. Чежелээрге, улуг хүрээ-хииттерниң эртемден улуг башкылары болгаш мергежилдиг улустуң шинчилээн сүзүү. Ындыг сүзүк кажан-даа ёзулуг болгаш быдыг болур.

Ийи дугаары - Өөредиг дыңнап көрбээн азы дыңнаан-даа болза, утказын бадап албаан, утказын билир-даа болза, мерген угаан-билешинчилеп, түңнел үндүрбээн, анаа бүзүрели-биле чедир өөренмээн болгаш таптыг сайгарып билбээн башкылар бөдүүн чылдагаан-биле сүзүглээр. Шак мындыг сүзүк бо амыдыралдың байдалы-биле аңгы-аңгы.

Чижээ, 1. Өттүнер сүзүк. Үндезин Будда Шакьямуни Башкының төөгү-намдарын болгаш Ыдыктыг шажын Өөредиин-даа мерген угаан-биле сонуургап билбейн, төрели азы чоок улузунуң чүдүп турарын өттүнер сүзүк. Ол сүзүк быжыг эвес. Кажан-бир төрели азы чоок кижизи-биле таарышпайн баарга, аңаа ол кидини өттүнүксевес бодал кээр. Ынчаарга ол кижи сүзүүн үскеш, өске черге бүзүрээр азы чүдүлге чок артып каар. Бот-боттарын өттүнер айдал кажан-даа быжыг болбас. Ылаңгыя шак ынчаар өттүнүп чораан чүдүкчү кижиниң сүзүү, чайгы булуттар дег, быжыг эвес болур.

2. Түр када аарыг-ажыктан, берге шаптараазыннардан адырлыр дээш чүдүүр сүзүк. Чижээ, аарыындан сегип алыр дээш эмчиге дыка кээргенчиг кылдыр көстүр, а эмнедип алганының соонда, элээн үе эрте бээрге, эмчиниң ачы-дузазын-даа уттуптар. База "Аарыгның хилинче-човулаңындан адырылзын!" - дээш, судур-номнал номчуп бээр башкыга кончуг сүзүктүг кижи кылдыр көстүр. Ындыг чүдүкчүнүң сүзүү, айдың дүне хөлге меге айның көстүп кээри дег, быжыг эвес дээрзи ооң бодундан көстү бээр.

3. Ужур-утказын билбейн, "Чүгле мээң тааржыр башкым" дээш чүдүүр сүзүк. Чүгле номчуп берип чоруур башкының алдынарынга, аажы-чаңынга, чараш чугаазынга таарзынып турарының чылдагааны-биле сүзүглээр. Ындыг сүзүктүң күскү сарыг бүрү дег быжыг эвези чүдүкчүнүң бодандан билдингир апаар.

Дөзүк

1. Геше Лобсаң (Ловзаң) Тхүптен. "Чырык дуза - 3. Сүзүк болгаш дагылга". Тыва дылда. Кызыл: ОАО "Тываполиграф", 2012 - 200 а.