Сыдым

Сыдым — көшкүн амыдыралдыг, мал ажыл-агыйлыг чоннуң ажык одарга мал тудар эң-не эптиг, быжыг, хөмден (кештен) кылган аъттың дериг-херекселиниң бирээзи.

Ол кандыг хевирлигил

Узуну: 7-9 кулаш (12 метр) болур. Бүткен материалы: бирээде, черлик улуг аңнар кежи (эң-не быжыг, шынарлыг болур), ийиде, мыйыстыг бода малдың кежи.

Сыдымны канчаар кылырыл

Бир каът сыдымны кылырда:

1. Беш хар ажа берген буганың мойнунуң кежин кончуг таптыг аңдара сояр;

2. Бир неделя иштинде божага шыгыдыр суптарга, кеш хөөгеш, дүктери дүже бээр;

3. Кештен дүктерни арыглааш, долгандыр (спираль хевирлиг кылдыр) кештиң кылынынга деңней чиңгеледир кезер.

4. Дүне ыжык черге кургадыр азар, хүндүс хөлегелиг, сырын чок черге салып кургадыр.

5. Дөштүг черге 2 ыяш аразынга сыдымны херер. (Сыдым эки херилзин деп бодаар болза, бир ыяшка баглаан ужунга немелде аргамчы баглааш, ооң адаанга аар чүъктү азар);

6. Куйга үзүн сиңир чаар;

7. Сыдымны шилбиир.

8. Бир хонгаш-ла сыдымны чешкеш, эмдик аътты шалбадааш, черге сөөртүп маңнаар кылдыр 1-2 шак ишти аъттың мойнунга хевээр салыптар. Ооң соонда катап 2 ыяш аразынга хере азар. Ону 2-3 хонук уламчылаар.

9. Сыдымның бир ужун 1 метр хире черин 4 чара кескеш өрүүр.

10. Өрээн кезээнге өшкү мыйызындан кылган дээкти кылыр.

Ийи каът сыдымны кылырда:

1. Күзүн 4-5 харлыг шарыны чаа соккан соонда, дораан кежин сойгаш, оорга кежиниң ортузундан эгелеп долгандыр кештиң калбаа 5 см кылдыр кезер. (1 улуг кештен 2 улуг шыырак сыдым үнүп кээп болур).

2. Кеш кургаваанда, кештиң чуга картын дүгү-биле соя тырттар.

3. Диле кескен кештерни 2 ыяш аразынга кышты өттүр хере азар.

4. Чазын ону дүжүргеш, оңгача иштинге 40 литр хойтпакка улуг хува аяк ишти кызыл дусту холааш, кырынче чымчадыр кудар.

5. Он беш хонганда сыдымны ууштааш, божазын арыглааш, дүне 2 ыяш аразынга хере азар. (Саржаг-биле чымчадып турар).

6. Чээрби хире хонганда дээрмелээр.

7. Сыдымның бир ужун 1 метр хире черин 4 чара кескеш өрүүр.

8. Өрээн кезээнге өшкү мыйызындан кылган дээкти кылыр.

Дөзү

Материалды 2016 чылдың апрель 1-де Тес-Хем кожуунга болуп эрткен Сыдым байырлалындан алган // “Шын” солундан.