Сайзанактаар
Сайзанак – бичии уругларның улуг улус амыдыралын өттүнүп, рольдарын үлежип, өг ишти-дашты (бажың) кайдазын дугуржуп ойнаары. Шаанда даштар-биле ойнаар чораан. Борбак сай даштары-биле аалды шуптузун дүрзүлеп тургаш тургузуп аар. Амгы үеде чаштар колдуунда тускай ойнаарактар-биле сайзанактаар (ойнаар-кыс дээн чижектиг).
Шаандакы сайзанактың тускайлары
эдерСайзанак ойнунда эң-не кол черни өг иштиниң дериг-херекселинче угландырган болур: өгнүң ханазын чугажак калбак дашты хана-карактай шыйып тургаш кылып алыр, аптыраларны дөрбелчин-дөрбелчин даштардан кылгаш, ооң хоюг арнынга хээни чуруп тургаш, орнун орта салыр. Өгге чадар ширтектерни онза каас кылдыр угулзалай шыйгаш, черниң чайгаар бүткен кызыл, ногаан өңнүг шивиттери-биле будуп-даа алыр. Ындыг шиивиттер чок черге кылган болза, ол хевээр ойнаар. Өгнүң ээлерин улуг-аныяк, уруг-дарыы чокка дөгерезин даштан таптап кылгаш, база-ла олуттарын орта олурткулап каар. Оларның идик-хевиниң угулзазын база шокарлап шыяр. Өгнүң иштики хевири дөгере кылдынган соонда, хамык эт-херекселдерни турар черин орта салыр, ожук-пажын база тип каар. Оюнну ойнап турар кижи ол өгнүң ээзиниң өмүнээзинден чугаалап, ол хамык даш кижилерни чугаалаштырар, оларның ажыл-агыйын аайлап башкарар, ооң иштикти эмге-сескелелин кылыр, аалчыларын хүлээп алыр. Болуп турар болуушкун дөгерези өгнүң иштинде болуп турар чуве төлээде, ол хамык өг-иштииниң эт-севи көстүп турзун дээш, өгнүң дээвиирин кылбас. Сайзанактарны кожа-кожа аалдар хевирлиг кылдыр кылгылап алгаш, аалдажып, шайлажып ойнаар. Аалга келген аалчыларны ашкарып-чемгерер, арага-дарызы-биле, эът-чеми-биле хүндүлээр, ооң соонда аалынче дедир үдээр, азы удудуп хондурар.
Хой кадарчылары эпти-ле сайзанактап ойнаар чораан. Кадарчы уруглар баш бурунгаар хой кадарар черин таарыштыр дугуржуп алгаш ойнаар чораан. Хойну чаңгыс-ла черже үндүрүп кадарып турбас, өске-өске черлерже кадарар чүве болганда, ол кадарчының сайзанаа одар санай каш-даа болур
Дөзү
эдер- Самбуу Иргит "Тыва Оюннар"