Савицкая, Светлана Евгеньевна

Светла́на Евге́ньевна Сави́цкая (августа 8-те 1948 чылда, Москва) — совет космонавт, ужудукчу-шенекччи, педагог. Делегейде ийи дугаар херээжен-космонавт. Делегейде бир дугаар ажык космосе унген херээжен - космонавт. Совет Эвилелинниң ийи дакпыр маадыры  (1982, 1984). Совет Эвилелинниң ужудукчу-космонавтызы  (1982). Ийи Ленина Орденинниӊ эдилекчизи (1982, 1984). ССРЭ-ниң Заслуженный спорт мастери (1970). КПСС/КПРФ с 1975 чылдан кежигүүнү. Техниктиг эртемнерге кандитат.  Дээди Чөвүлелдиӊ кежигүүнү (1989—1991). Куруне Думазынның КПРФ-тен  II, III, IV, V, VI, VII кыйгыларныӊ депутады ( 1996года). Чаңгыс борбак ССРЭ-ниӊ ийи дакпыр маадыры херээжен кижи.

Намдары эдер

1948 чылдың август 8 те төрүттүнген. Москва. Ачазы - совет ужудукчу, шериг баштаңчызы., авиация маршалы Евгений Яковлевич Савицкий. Авазы - Лидия Павловна Савицкая, школа башкызы. Ачазы ада-ие чок өскен болгаш уруун база хостуг өстүрген, ынчангаш Светлана школаже күзээнде баар, ынчалза-даа билии шыырак чораан. Ужудукчу болурун уруг база боду шилип алган. 1966 чылда Москванныӊ № 637 (амгы ГБОУ «Школа № 1465 имени Адмирала Флота Советского Союза Н.Г. Кузнецова») школаны дооскан. 1972 чылда Московский авиационный институт (МАИ) дужаап кирген. МАИ-ге өөренип тургаш, немей Калужский авиационный летно-технический училищеге база барып турган. Ону 1971 чылда дооскаш, «лётчик-инструктор». квалификацияны алган. 1969 чылдан 1977 чылдарга чедир Савицкая ССРЭ-ниң ужудукчуларынныӊ чыынды спортчу командазынның кежигүүнү. 1970 чылда Великобританияга поршеньниг ужар-хемелер аразынга Делегейниӊ маргылдаазынга тиилеп каан. Стратосферадан парашют биле шураарынга 3 делегей рекордун тургускан спортчу. Авиацияга реактивтиг ужар-хемелерге 18 рекортуң тургузукчузу. 1970 чылда ССРЭ-ниң спортуӊ Хүндүлүг мастери атты алган. Институт дооскан соонда ужудукчу-интруктор кылдыр ажылдап, ужудукчу-шенекчилер школазынга ѳѳренип турган. 1976 чылда НПО «Взлёт» -ка ужудукчу-шенекчилеп ажылдап турган. «МиГ-21», «МиГ-25», «Су-7», «Ил-18», «Ил-28». аттыг ужар-хемелерни шенээр ажылды чоруткан. 1975-1978 чылдарда МиГ-25ПУ дайынчы-өөредилге ужар-хемезинге ужар бедиктиӊ болгаш дүргедээринниң 4 рекортарын тургускан.

Дүрген ужарынныӊ делегей рекорду (2683,44 км/ч, 22 июнь 1975); Бедик ужарынның (21 209,9 м, 31 августа 1977); Ырак хемчээлге ужарынныӊ - 500 км (2466,1 км/ч, 21 октября 1977); Дуглаглыг маршрутка ужарынның - 1000 км (2333 км/ч, 12 апрель 1978 года). 1978 чылдыӊ майдан 1981 чылдыӊ июньга чедир Москванның «Скорость» КБ А машзаводка ужудукчу-шенекчи клдыр ажылдаан. 1980 чылдыӊ августа машзаводче ужудукчулар-шенекчилер отрядынче шилчиттирген, а 1981 чылда ММЗ «Скорость». ужудукчу-шинчилекчи кылдыр томуйлаткан. 1982 чылда космонавта-шинчилекчи кылдыр космосче «Союз Т-5», «Союз Т-7» база орбита станциязы «Салют-7» биле ужуткан. 1984 чылда «Союз Т-12» база орбита станциязы «Салют-7» корабльдеринге ужуткан. Ол экспедиция үезинде Делегейде 1 дугаар херээжен кижинниң ажык космосче үнүүшкүнү кылган. Космонавтылар отрядындан Савицкая майор эргелиг 1993 чылда пенсияже халажып чоруткан.

1993 чылдан  Москованныӊ авиация институдунда башкылап турар, доцент, техниктиг эртемнерниң кордакчызы.

2014 чылдыӊ февраль 7-де Сочиге Кышкы Олимпий оюннарын ажыдыышкннынга Россия Федерациязынның тугун кѳдүрген.

Шаӊналдары: эдер

Награждение

  • Орден «За заслуги перед Отечеством» IV степени.

31 июль 2014 чылда

  • Ийи дакпыр ССРЭ-ниӊ маадыры (1982, 1984), чаңгыс борбак ССРЭ-ниӊ ийи дакпыр херээжен маадыры.
  • орден «За заслуги перед Отечеством» III степени (29 апрель 2019 чыл)
  • «За заслуги перед Отечеством» IV степени (25 март 2014 чыл) — за достигнутые трудовые успехи, значительный вклад в социально-экономическое развитие Российской Федерации, заслуги в освоении космоса, гуманитарной сфере, укреплении законности и правопорядка, многолетнюю добросовестную работу, активную законотворческую и общественную деятельность;
  • Ийи Ленина ордени (1982, 1984);
  • орден «Знак Почёта» (1976);
  • медаль «За заслуги в освоении космоса» (12 апреля 2011 года) — за большие заслуги в области исследования, освоения и использования космического пространства, многолетнюю добросовестную работу;
  • алдын медаль болгаш 18 дипломнар Делегейниң аэронавтика федерациязынныӊ;
  • ССРЭ-ниң 16 алдын спортчу медальдары;
  • Ажык космоска херээжен кижинниӊ четкени дээш тускай алдын медаль;
  • Светлана Савицкаянның ады биле ийи бичии планеталар (астероиды) адаттынган: № 4118 (Света) и № 4303 (Савицкая).

Дужаалдары эдер

  • Лётчик-космонавт СССР (1982).
  • Заслуженный мастер спорта СССР (1970).
  • Москванныӊ Останкин районуннуң төлептиг чуртакчызы (2008).
  • Вязьма хоорайнын төлептиг хамаатызы(1997).