Мухина, Вера Игнатьевна

Вера Игнатьевна Мухина (1889 чыл1953 чыл) — совет скульптор-монументалист. 1947 чылдан 1953 чылга чедир — ССРЭ-ниң Уран чурулга Академиязынның Президиум кежигүүнү.

Вера Игнатьевна Мухина

орус. Мухина Вера Игнатьевна

Чуруу
Төрүттүнген хүнү 19 июньнуң (1 июльдуң) 1889
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1953 октябрьның 6(1953-10-06)[2][3][4][…] (64 хар)
Мөчээн чери
Чурту

ССРЭ Чоннуң чурукчузу аттың эдилекчизи (1943). Сталин шаңналынның беш дакпыр номинантызы  (1941, 1943, 1946, 1951, 1952).

Чурукчуннуң ады биле Венерада кратерни адаан.

Намдары эдер

Вера Игнатьевна Мухина июнь 19-та 1889 чылда Россия империязынның Рига хоорайнын Лифлянд губерниязынга билдингир коммерсант болгаш и меценат Игнатий Кузьмич Мухиннниң өг-бүлезинге төрүттүнген. Тургенев кудумчузунда 23/25 дугаар бажында ада-иезинниң бажыны ам-даа бар. Ада-иези садыгжылар чораан, олар Ригага 1812 чылдын дайынынның соонда чуртап чорааннар. 1937 чылда Вера Игнатьевна кырган ачазындан 4 миллион латы алыр эргелиг болган.

Чашкы чылдарын (1892—1904)  Феодосияга эттирген, ынаар уругну ачазы аппарган, чуге дээрге Вера ийи харлыг турда туберкулёзтан авазы чок болган турган. Феодосияга келир үенниң чурукчузу бир дугаар чурулга болгаш живопись кичээлдерин алган. Маңаа уруг ачазы чок болгужеге чедир 1904 чылга чедир чуртаан. Веру биле ооң угбазы Марияны  Курска чуртап турган даайы биле күүйү азырап алганнар. Ол орта Вера шылгарал биле гимназияны дооскан. Оон угбашкылар Москва хоорайже чорупканнар. Аңаа олар Пречистенкада бульварга турумчуп алганнар.

Москвага Вера Мухина чурулгага К.Ф Юонанның, И.О Дудинниң, И.И. Машковтуң  студияларынга өөренип турган.

1912 чылдын Рождествода Мухина даайынның Смоленскиде губерниязынга турда озал-ондак болган: дагдан чуңгуулап тургаш уруг думчуун тереке одура үзүп алган. Смоленскинниң эмчизинге думчуун даараткан, ынчалза-даа балыгнның изи бүгү назынында артып калган. Ола хевээр Вераннын арны эрлерзиг кылдыр өскерилген. Ооң соонда уруг ынак балдар дугайында уттур ужурга таварышкан. 1912—1914 чылдарда Парижке чуртап турган, аңаа студия Колароссиге өөренип, Академию Гранд Шомьерге баар аргалыг болган. Шак аңаа француз скульптор-монументалист Э.А. Бурдельге өөрениир аас-кежиктиг болган. Сөөлзүредир Италияже аян-чорук кылып, Ренессанс үезинниң скульптура и живопизин өөренип турган. Москваже Мухина 1914 чылдың чайынында ээп келген. Ийи неделяя эрткенде Бир дугаар Делегей дайынны эгелээн. Вера медсестралар курзун дооскаш госпитальга ажылдай берген. Ол орта Мухина шериг эмчи Алексей Замков биле таныжып алган.

1918 чылда Мухина Алексей Замковка огленип алган.

Октябрь революциязы тиилээн соонда Вера Мухина «Ленинниң монументалдыг пропаганда планы» чөвүлелинче кирген болгаш күрүне чагыгларын күүседип турган. Н.И Новиковка тураскааткан ажылы дээш Наркомпростан макталды алган. В.М. Загорскийге болгаш Я.М. Свердловка тураскааткан монументилерниң база «Хосталган ажыл» и «Революция» – деп эскизтерни кылган. (1919), 1923 чылда Вера Мухина А.А. Экстер биле «Известия» солуннуң павильоннун бир дугаар Всероссийский сельскохозяйственный и кустарно-промышленный выставкага шимеп кылганнар. 1925 чылда модельер Н. П Ламанова биле Париж делгелгезинге херээжен улустун каас хеви дээш коллекциязынга гран-прини алганнар. 1926—1927 чылдарда В. И. Мухина Художественно-промышленный техникумнуң хол биле тудар клазынга башкылап турган, а 1927—1930 чылдарда — в Дээди художественно-техниктиг институдунга башклап турган. (ВХУТЕИН).

1927 чылда Мухинанның кылган «Крестьянка» тураскаал-скульптуразы 1-дугаар шаңналды Октябрьның 10 чыл болганынга тураскааткан делгелгеге алган. Сөөлзүредиир скульптураны Триеста музеи садып алган, а ийиги Делегей дайынынның соонда Римде Ватикан музеинче шилчээн.

Монумент «Рабочий и колхозница». Москва

Мухинанның эң алдарлыг ажылы 24-метр дуртуг монументизи «Рабочий и колхозница». Ону Парижке Бүдүн Делегей делгелгезинге 1937 чылда салган. Мухинанның ол кылган композициязы Совет Эвилелинниң келир үеде тиилелгелерин илередип турган. Француз солун-сеткүүл монументини мынчаар бедик деңнелге үнелээннер: «Величайшее произведение скульптуры XX века» - а  Пабло Пикассо мынчаар бижээн: «Как прекрасны советские гиганты на фоне сиреневого парижского неба».

Выставка соонда монументини кезектерге часкаш, Москваже эгиткен болгаш 1939 чылда Выставку достижений народного хозяйства (ВДНХ) деп парк аксынга тургускан 1947 члдан скульптура «Мосфильм». киностудиязынның сулдези апарган. 2003—2009 чылдарда монументини септээн.

1938—1939 чылдарда В. И. Мухинанның ажылдап кылган скульптуралары: «Гимн Интернационалу», «Пламя революции», «Море», «Земля», «Плодородие», «Хлеб».

«Хлеб» (1939) — бо композиция В. И. Мухина дириг турда клган, а артканнары эскиз аайы-биле чурукчу өлген соонда кылган.

Октябрь 1941 чылдан апрель 1942 чылга чедир чурукчу Каменск-Уральскийге чуртап турган. 1945 чылда В. И. Мухинанны Рига хоорайже бузар дээн «Хосталганның Тураскаалынның» унелекчизи кылдыр чалаан. Мухина  тураскаалды камгалап алган. В. И. Мухина Максим Горькийге тураскаалдарның автору: бирээзи 1943 чылда Москванның ында, өскези — 1952 гчылда Горький (Нижный Новгород) хоорайда тургустунган. Чамдык проектилери кылдынмаан.

1947 чылдан 1953 чылга чедир В. И. Мухина — ССРЭ-ниң Уран чурулга Академиязынның Перзидиум кежигүүнү.

Вера Игнатьевна Мухина октябрь 6 чылда чок болган. Аарыынның чылдагааны – стенокардия. Москвада Новодевичье хөөрүнде ажааган (участок № 2)[1

  1. 1,0 1,1 Мухина Вера Игнатьевна // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. RKDartists (нидерл.)
  3. Энциклопедия Брокгауз (нем.)
  4. Bowlt J. E. Mukhina, Vera (англ.) // Grove Art Online / J. Turner[Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2018. — ISBN 978-1-884446-05-4doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T060208