Морозова, Анна Афанасьевна

А́нна Афана́сьевна Моро́зова (1921 чылдыӊ, май 23, Калуга губерниязы, Мосаль уездизи, Поляна суур. РСФСР — 1944 чылдыӊ декабрь 31, Нова-Весь, гмина Семёнтково, Журомин повят, Польша) — совет разведчик, интернационалчы чажыт организациянныӊ удуртукчузу, Ада-чуртуӊ Улуг дайынынныӊ радизи. Совет Эвилелиннин маадыры. (8 мая 1965 чылдын май 8-те, чок болганда).

Анна Афанасьевна Морозова

Төрүттүнген хүнү 1921 майның 23(1921-05-23)
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 1944 декабрьның 31(1944-12-31) (23 хар)
Мөчээн чери
Хамаатызы (албатызы)
Ажыл-херээ боец сопротивления
Шаңналдары
Совет Эвилелиниң Маадыры
орден Ленина орден Красной Звезды медаль «За отвагу» орден «Крест Грюнвальда»

Допчу-намдары. эдер

Анна Морозова родилась Калуга губерниязынныӊ Мосаль уездизинге, Поляны суурга тѳрүттүнген. Ачазы — Афанасий Калистратович Морозов, даараныкчы. Авазы — Евдокия Федотовна Морозова, бажыӊ ээзи. Кады тѳрээнери 5 кижи. Анна улуг уруу. Ѳг-булези Брянск облазыннын Дубров районунда Сеща суурже кѳшкен. Анаа уруг 8 класс дооскан. Ол уеде комсомолга кирип алган. Бухгалтерлер курзун дооскан соонда шериг аэродромга авиация кезээнге ажылдап турган. Ада-чуртуӊ Улуг дайыныннын үезинде уругнун ажылдап турган аэродромунга фашистернин Yш дугаар рейхтин Шериг-Агаар күштериннин 2-ги авиабазазы турупкан. Олар хүнде 200-300 чедир бомбаларны кода-хоорайларже, оларнын аразында Москваже, октап тургннар. Совет эрге-чагырганныӊ разведказы ол дугайында билдингир шынарлыг медээлерни хереглеп турганнар. Ол дугайын билип алыры биле Брянщинага чажыт организацияларны тургузуп эгелээн. Анна фашистерниӊ авибазазынче идик-хеп чуур кижи кылдыр ажылдап кирген. Чоорту таныыр-билир аныяктарын чажыт ажылче хаара тудуп эгелээн. 1942 чылдыӊ чазынындан 1943 чылдыӊ сентябрьга чедир Морозова, «Резеда» - деп кыйгы биле (радиоэфирге) совет-поляк-чехословак чажыт интернационалчы организация удуртуп ажылдап турган. Совет командованиеже үнелиг чажыт медээлерни чорудуп, самолеттарны бүдүү чазылдырып, янзы-бүрү фашистерге удур ажылды чорудуп турганнар. 1 дугаар Клетнян партизан бригадазы уругнун ажылын унелеп корген. Сещаны фашистерден хостаан соонда, 10 дугаар Агаар шериинин армиязы уругну «За отвагу» - деп медаль биле шаӊнаан. 1944 чылда Анна радистер курзун разведшкола: « Разведывательное управленея Генерального штаба Красной армии» - черинге дооскан. Аннаны ВС ССРЭ-нин 10 дугаар армиязыннын «Джек» разведка-диверсия бѳлүүннүн «Лебедь» кыйгылыг дайынчызы кылдыр Чѳѳн Прусияже разведчик кылдыр октапкан. Ол черлерге каш-даа разведбѳлүктер туттурган болуп турар, чуге дээрге немецтернин ында тускай камгалал шыйыы: «Ильменхорст», узуну - Литвадан - Мазур тулаалары, мурнуу чукте: Тильзит — Рагнит — Гумбиннен — Гольдап — Ангербург — Норденбург — Алленбург — Велау бар болган. 1944 чылдыӊ тѳнчүзүнден Анна Морозова каттышкан совет-поляк партизан отрядынга турган. «Джек» бѳлүү чидириге таварышпышаан, немецтерни эжелеп алганы поляк девискээрге келген. 1944 чылдын декабрь 31-де хутор Нова-Весь чоогунга разведчик Анна бүзээледипкен. Сѳѳлгү огунга чедир аткылашпышаан, октары тѳнүп каарга, балыглаткан уруг халчып келген СС кезээнин фашистеринге дүжүп бербейн, ийи гранатазы-биле оларны боду биле катай чазылдырыпкан. Уругнун чок болган чери арга кыдыы чер, ийи суур аразы: Сицяж (польск. Siciarz)суур биле Дзечево (польск. Dzieczewo). Маадырны Градзаново-Костелное чоогунда ажааган. (польск. Gradzanowo Kościelne), Поляк хоорай Млавыдан 34 км черде.

Шаӊналдары эдер

  • 1943 — медаль «За отвагу».
  • Ленин ордени.
  • Кызыл Сылдыс ордени. .
  • «Крест Грюнвальда» II чаданнын ордени (Польша).
  • 1965 — «Совет Эвилелиннин Маадыры» ССРЭ-нин Дээди Човулелиннин Президимунун чарлыы биле 1965 чылдын май 8-те, чок апарганда. «Ада-чуртун Улуг дайынынга (1941-1945) немец-фашистиг эжелекчилерге удур маадырлыг чоруу дээш».

Тураскаалдары. эдер

  • 1966 чылда «Почта СССР» почта марказын ундурген: «Совет Ээвилелиннин маадыры Анна Афанасьевна Морозова»
  • Брянск облазыннын Дубров районунда, Сеща суурнун товунде 1968 чылдын сентябрь 17-де чажыт интернационалчы дайынчыларга тураскаал. (архитектор Юрия Тарабрин, скульптор Нина Козлова) — Константин Поваровка, Анна Морозовага, Ян Маньковскиге.
  • Калуга облазында Мосальск хоорайнын тиилелге парыгында а Анна морозованнын бюстузун тургускан.
  • Анна Морозованнын ады биле Брянск, Жуковка хоорайларда кудумчуларны адаан. Брянск облазында Дубровка хоорайда база Калуга облазы Мосальскта база кудумчулар аттарын уругнун ады биле адаан.
  • № 710 Москва школазында Анна Морозованнын музеи.
  • Калуга облазыннын Мосаль районда Долгов ортумак школада Анна Морозованнынбюстузун тургускан.
  • 2011 чылдын майда, Морозованнын 90 чылдаанында «Почта России» маадырнын чуруу бар чагаа хаптарын ундурген.

Киноларда. эдер

«Вызываем огонь на себя» (1965) режиссёр Сергей Колосов «Парашюты на деревьях» (1973) режиссёр Иосифом Шульман с

Шѳлүлгелер эдер