Бүгү делегейниң төрээн дыл хүнү (Февраль 21)
1999 чылдың ноябрьда болган ЮНЕСКО-нуң чиңгине конференциязынга чарлаттынган – Бүгү делегейниң төрээн дылдар хүнүн 2000 чылдың февральдан эгелеп, дылдарга болгаш оларның культурлуг янзыларынга база кижилерниң хөй дылдыг болурунга деткимче кылдыр демдеглеп эрттирип эгелээн.
Дылдар бистерниң материалдыг болгаш сагыш-сеткиливистиң өнчүзүн сайзырадып, кадагалап артырарынга кончуг чугула чепсек болуп турар. ЮНЕСКО-нуң демдеглеп турары-биле делегейниң 6 муң дылдарының чартыы бо чооку үелерде боттарының сөөлгү эдилекчилерин чидирип болурунуң кырында апарган.
Төрээн дылдарны нептередирин деткээн шупту базымнар дылдарның чүгле янзыларын болгаш кижилерге хөй дылдар өөрениринге дузалап турар эвес, а харын бүгү делегейниң чоннарының дылын, культурлуг чаңчылдарын ханызы-биле таныжып алырынга дузалыг болгаш бот-боттарының аразында тургустунган чаңгыс эп-сеткил билчиишкинин быжыглап турар.
Бо байырлалдың дугайында ЮНЕСКО-нуң чиңгине директору Коитиро Мацуура мынчаар чугаалап турар:
“Бүгү делегейниң төрээн дыл хүнүн байырлап тура ... бис делегейниң санап четпес дылдарынга, культураларынга хүндүткелдиң ёзузун көргүзер ужурлуг бис, олар кижилерниң сайзыралынга болгаш аразында харылзажыр хевирлериниң чогаадыкчы чемгерикчизи болур. Бүгү делегейниң төрээн дылдар хүнүнде шупту дылдар дең эргелиг, олар шупту чаңгыс арга-биле кижиниң салым-чаянын харыылап база дириг өнчүнү төлээлеп турарлар. Бис оларны камгалап-кадагалаар ужурлуг бис”.
Дыл бүрүзүн миннип, хүндүткеп көөрү дээрге-ле чоннар аразында тайбыңны камгалап артырып алырының дүлгүүрү болур. Дыл бүрүзү бот-тускайлаң. Ол хуузунда чоннуң менталитедин болгаш чаңчылдарын көргүзүп турар бот-тускайлаң харылзажыр аргаларлыг. Дылды адывыс-биле бир дөмей чаш назынывыста иевистен алыр болгай бис. Ол бистиң угаан-медереливисти, чонувустуң культуразын хевирлеп турар.