Айвазовский, Иван Константинович

АЙВАЗО́ВСКИЙ (Гай­ва­зов­ский) Иван (Ова­нес) Кон­стан­ти­но­вич [17(29).7.1817, Фео­до­сия – 19.4(2.5).1900, база аңаа], рос. уран чурукчузу.

Иван Константинович Айвазовский

арм. Հովհաննես Այվազյան

Чуруу
Төрүттүнген хүнү 17 (29) июльдуң 1817[1]
Төрүттүнген чери
Мөчээн хүнү 19 апрельдиң (2 майның) 1900[4][5][6][…] (82 хар)
Мөчээн чери
Чурту
Жанр марина[d][1], пейзаж[d][3], батальный жанр[d], фигурка[d][3], жанровая живопись[d][3], историческая живопись[d][3], портрет[d][3], религиозная живопись[d][3], мифологическая живопись[d][3] биле романтизм[d]

Намдары эдер

Армян садыгжының оглу. Петербургтуң уран чурулга академиязынга М. Н. Воробьев Archived 2020-10-18 at the Wayback Machine биле Ф. Таннерниң удуртулгазынга өөренип турган (1833–37).

Италияның уран чурулга академиязының пенсионери (1840–44). 1844 чылдан тура Кол далай штабының уран чурукчузу. 1845 чылдан тура Феодосияга чуртап турган, ол аңаа бодунуң уран чүүл мастерскаязынга башкылап турган база (1865 чылдан тура).

Чурук галереязын үндезилеп тургускан (1880; ам бо үеде А. аттыг.). Акад. (1844), проф. (1847 ч. тура), Петербургтуң уран чүүл академиязының хүндүлүг кежигүнү (1887); база ол ышкаш европ. уран чүүл академиязының кежигүнү. Россияже, Европа чуртарынче, Чоокку Чөөн чүкче, Африка база Америкаже аян чоруктап чорааны хөй.

Ажылдары эдер

А. баштайгы ажылдарында башкыларының чаңчылдарын уламчылаан ("Петербург чоок-кавыызының далай кыдыынче хевири", 1835, КТГ, база оон-даа өске.), ынчалза-даа 1840 чылдардан тура европага бодунуң үезиниң улуг маринист чурукчузу болуп сурагжаан. А. ажылдарын бодунуң үежилери (К. П. Брюл­лов, В. А. Жу­ков­ский, У. Тёр­нер) бедик үнелээннер; 1836 чылда чурукчу А. С. Пуш­ки­н-биле найыралдажып алганының түңнелинде аңаа элээн каш чуруктарын тураскааткан. А. бүдүн амыдыралының дургузунда уран чүүлүнүң кол темазы кезээде өскерлип турар, дошкун далайның калчаалыг халавы. Ооң чуруктары романтиктиг көдүрлүүшкүннүг, кайгамчык аңгы чырыктарлыг; А. удаа-дараа корабльге озал-ондакка таварышкан кижилерниң маадырлыг чоруун база чуруп көргүзер турган, («Тос дугаар бедик чалгыг», 1850, ГРМ). База шак ынчаар сеткил-сагыш хайныышкынныг дүшкүүрлүг кылдыр Петр 1-ниң үезинде Крым дайынының (1853–56) орус флоттуң маадырлыг чоруктарын ооң чуруктары көргүзүп турар. Көрген чүвезин дыка эки сактып алыр онза ховар чаялгазы-биле А. ательезинге чуруктарын болза-даа онза чараш кылдыр чуруп кылыр турган. Сөөлгү үелеринде А. сураглыг ажылдарының сорук кириишкинни өскерлип, далайның кадыг-дошкун база кайгамчык улуун көргүзүп; чуруктарының өңгүр колориди элээн шору тыртылчак база чангыс өңнүң кызыгарыында аайлашкак аппарган («Кара далай», 1881, КТГ; «Чалгыглар аразынга», 1898, Фео­до­сий­ниң ЧГ). Оон аңгыда Кавказтың ховуларының аңгы-аңгы хевирлерин, европаның хоорайларын, шажынчы композицияларны база арм. чоннуң төөгүзүн, культуразын чуруп турган. А. салгалында 6 муң хире чуруктар арткан.

Аэропорт эдер

2019 чылдың май 31-де Симферопольдуң аэропортун И. К. Айвазовскийниң ады-биле адаан.

Демдеглелдер эдер

Дөзүглел (номнар) эдер

орус дылда
  • Иван Константинович Айвазовский. — М.: «Искусство», 1965
  • Игорь Долгополов. Мастера и шедевры. — М.: «Изобразительное искусство», 1987
  • Популярная Художественная Энциклопедия. — М.: издательство «Советская Энциклопедия», 1986
  • Айвазовский. Документы и материалы. — Ереван, 1967
  • Андреева Ю. И. Айвазовский. — Москва: Вече, 2013. — 382, [1] с., [8] л. цв. ил. — (Великие исторические персоны) (Культура и наука). — ISBN 978-5-4444-0735-6
  • Барсамов Н. С. Иван Константинович Айвазовский / под общ. ред. чл.-кор. Акад. художеств СССР Н. Машковцева. — Симферополь: Крымиздат, 1953 (вып. дан. 1954). — 259 с., 25 л. ил.
  • Булгаков Ф. И. Альбом 120-й выставки картин И. К. Айвазовского [Изоматериал]: фототипическое издание. — Санкт-Петербург: Тип. А. С. Суворина, 1896. — [2] с., [34] л. ил., портр.
  • Вагнер Л., Григорович Н. И. К. Айвазовский. — [Москва: Искусство], [1970]. — 269 с., 25 л. ил. — (Жизнь в искусстве)
  • Кузьмин Н. Н. Воспоминания об И. К. Айвазовском— Санкт-Петербург: типо-лит. В. В. Комарова, 1901. — 114 с.
  • Одеський художній музей. Іван Костянтинович Айвазовський / За ред. Н. Я. Рихтік. — Одеса: Астропринт, 2012. — ISBN 978—966—190—655—5.
  • Саргсян М. С. Жизнь великого мариниста. Иван Константинович Айвазовский: пер. с арм. / Пер. Ерванд Барашьян; Подгот. текста и коммент. Димитрий Лосев. — Феодосия; М.: ИД «Коктебель», 2010 . — 383 с.: ил. — (Портрет мастера; Вып.3) . — На рус. яз. — ISBN 978-966-290-222-8
  • Чурак Г. И. Айвазовский. — М., 2000
  • Хачатрян Ш. Айвазовский известный и неизвестный = Aivazovsky. Well-known and Unknown / [Авт. текста и сост. Ш. Хачатрян; Пер. с арм. Г. Кубатьян]. — Самара: Агни, 2000. — 183 с.: ил., портр., цв. ил.
  • С. Н. Кондаков. Юбилейный справочник Императорской Академии художеств. 1764-1914. — Спб.: Товарищество Р.Голике и А.Вильборг, 1915. — Т. 2.
өске дылдарда

…С тех пор я знаю, что стать Айвазовским не просто, что художник Главного морского штаба имел в кармане мундира секрет, при помощи которого умел делать на полотне воду мокрой…

Шөлүглер эдер