Куулар, Дамдын Санчаа оглу

Куулар Дамдын Санчааевич (1934 чылда Чөөн-Хемчик кожууннуң Шемиге төрүттүнген) – тыва көскү хөй-ниитичи, күрүне албан ажылдакчызы, Тыва АССР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы. Октябрь Хувискаалынын ордениниң кавалери. "XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери" деп күрүне номунда ады кирген.

Намдары

Куулар Дамдын Санчааевич 1934 чылда Тыва Арат Республиканың Чөөн-Хемчик кожуунунуң Шемиге төрүттүнген. 20 харлыында Кызылга көдээ ажыл-агый техникумун чедиишкинниг дооскан.

Оон сөөлүнде мал эмчизи болуп, Чадаананың көдээ ажыл-агыйнының үндезиннерин башкылап турган. Бот-өөредилге-биле билиин доктаамал бедидип келген-даа болза, ам-даа өөренири эргежок чугула деп санааш, ол Кызылда күрүениң педагогика институдунуң биология-география факультединге өөренип киргеш, беш чыл эрткенде дээди эртемниң дипломун алган.

1962 чылда «Кара-Хөл» колхозтуң, ийи чыл болганда – «Большевик колхозтуң даргазынга Дамдын Кууларның кандидатуразын сүмелээн. Кедергей ажылгыр, кезээде кызымаккай Дамдын Санчааевич көдээниң ажыл-ишчилерин бодун долгандыр сырый каттыштырып шыдаан, оларның дугайында сагыш салыышкын ооң хүн бүрүде кичээнгейиниң кол кезиин ээлеп келген. Малдың баш санынының өзүлдези, тарылга шөлдерин калбартыры, тудуг ажылын күштелдирери – бо бүгү айтырыгларны Дамдын Санчааевич саң-хөө болгаш күш-ажыл курлавырын билдилиг башкарбышаан, чедиишкинниг шиитпирлеп чораан.

1964 чылда 1974 чылга чедир Чөөн-Хемчик кожууннуң «Большевик» колхозка дараазында тудуглар кылдынган: бүрүнү-биле механизастаансүт-бараан фермазы, 25 автомашина кирер гараж, складтыг тараа шаңы, төпчүткен одалгалыг болгаш 350 олуттуг клуб, библиотека, а бойдустуң кайгамчык чурумалдыг чараш чери Борбак арыгга колхозчуларнң хөй сааныг чуртталга бажыңнары. «Большевиктиң» ынчаарда үжен харлыг даргазы Дамдын Куулар ол бүгү ажыл-херектерни башкарбышаан, хөй-ниитиниң амыдыралынга, бирги ээлчегде, бот-тывынгыр уран чүүл бөлгүмүнге киржип чораан.

Колхоз чыл бүрүде бедик көргузүглерни чедип ап келгени дээш, ооң даргазы Дамдын Санааевич Кууларны Октябрь Революциязының ордени-биле шаңнаан, Тыва АССР-ниң культуразының алдарлыг ажылдакчызы хүндүлүг атты аңаа тывыскан. Кажан колхоз даргазының албан-дужаалынга ону сүмелээрге, ол дидими-биле хулээп алган: ол үеге чедир безин ооң күш-ажылчы намдарында эвээш эвес дуржулга, эртем-билиг, организакчы мергежил бар болган.

Дараазында чылдарда Д.С. Куулар Улуг-Хем күүскомунуң даргазынга, Чадаананың укасаажыдылга ажылдарын чорудар бүбүрүлгезиниң удуртукчузунга, «Алдан-Маадыр» совхозтуң директорунга, Тыва АССР-ниң Сайыттар Чөвүлелиниң культура, чырыдыышкын болгаш кадык камгалал, административтиг органнар килдизиниң начальнигинге, Тыва Республиканың оралакчы президентизиниң секретариадының кол специализинге үре түңнелдиг ажылдаан. Ооң сөөлүнде хүндүлүг дыштанылгаже үнген.

Дөс

1. Дамдын Санчааевич КУУЛАР // XX чүс чылда Тываның алдарлыг кижилери. Күрүне ному. Кызыл 2004. С. 102

Шөлүглер

ЧЕЛОВЕК ТРУДА. Дамдын Куулар. Запах родины преследовал его всю жизнь https://www.tuvaonline.ru/2019/05/14/chelovek-truda-damdyn-kuular-zapah-rodiny-presledoval-ego-vsyu-zhizn.html